Never not reading. Tja, ik ben zo dol op – wat ze noemen – “zelfhulpboeken” dat je me niet vaak een dag zonder boek aantreft. Als ik niet aan het bladeren ben door pagina’s vol waardevolle letters, dan zet ik vaak wel een luisterboek op Storytel op. De afgelopen jaren heb ik zeker zo’n 60 zelfhulpboeken verslonden. Vaak komen ze deels op hetzelfde neer en wist ik heel veel ook al wel. Maar sommige inzichten uit zelfhulpboeken hebben me écht aan het denken gezet. De belangrijkste lessen die mij uit al die boeken zijn bijgebleven? Dat zijn deze 10 wijze woorden.

1. Laat los waar je geen invloed op hebt

Loslaten is bij mij een thema. Of beter gezegd: leren loslaten. Tja, voor iemand die graag de touwtjes in handen heeft, is het een big deal om diezelfde touwtjes schaamteloos te laten vieren. Door allerlei boeken (en door een fijne coach) leerde ik hoe belangrijk het is om – hoe lastig ook – wel degelijk dingen los te laten. De wereld stort niet in als jij niet overal met je neus bovenop zit. Het loopt dan misschien anders dan je had gehoopt. Of wellicht bezorgt het je een storm aan angst. Maar zelfs dat overleef je wel weer.

Je moet in je leven sommige dingen loslaten om niet over de kop te gaan. Als je alles angstvallig probeert vast te houden, dan wordt het na een tijdje te veel om nog te blijven balanceren. Voor mij was het bijvoorbeeld al een eye-opener dat ik niet elke week degene hóef te zijn die boodschappen doet. Bart kan dat ook prima doen. En ja, misschien neemt hij dan soms de verkeerde pot plantaardige mango-kwark mee, maar so be it. Als ik me daar niet meer druk over maak, is dat een hele last van mijn schouders.

Kijk daarnaast goed waar je in je leven invloed op hebt en waarop niet. Je kunt bijvoorbeeld wel zelf je consumptiegedrag aanpassen, minder vliegen en minder vlees eten (of zelfs vega(n) eten) om niet bij te dragen aan de klimaatcrisis. Maar je kunt niet in je uppie diezelfde complete crisis verhelpen. Dus focus op de paar dingen die jij wel in de hand hebt.

Met alleen maar piekeren los je sowieso geen enkele crisis op. Met je richten op de positieve verandering die jij kunt maken, draag je in elk geval een steentje bij.

2. Minder druk zijn is een keuze

Deze mooie les leerde ik vooral dankzij het boek ‘Nooit meer te druk‘ van Tony Crabbé. Het boek gaat over hoe jij een enigszins relaxed leven kunt creëren in een wereld die nooit lijkt te stoppen met haasten. Het mooiste wat ik van dit boek opstak, is dat minder druk zijn écht mogelijk is. Zelfs als iedereen om je heen het rentempo er stevig in heeft zitten! Het is vooral een kwestie van besluiten dat jij tegen de meute in zwemt door bijvoorbeeld niet altijd maar ‘ja’ te zeggen of door niet elke dag ’s avonds nog door te werken. Ja, dat heeft consequenties. Misschien vindt je collega je dan een minder leuk mens of maak je geen kans op een promotie. Maar je kunt besluiten om die consequenties te accepteren als dat jou een fijner, relaxter leven oplevert.

Tijdtekort hebben we allemaal. De oplossing zit ‘m dan ook meestal niet in nóg sneller of harder werken, of nog productiever je dag doorkomen. Het zit ‘m veel meer in prioriteiten verschuiven. Hecht bijvoorbeeld minder waarde aan de meningen van anderen, en meer prioriteit aan jouw eigen energiebalans. Vanuit daar kun je een bewuste keuze maken om je tijd anders in te delen.

3. Veranderingen maak je niet overnight, maar met kleine stappen

Persoonlijke groei vraagt om verandering. Dromen vragen om verandering. En überhaupt vraagt het leven soms om verandering, omdat alles nooit precies zo loopt zoals jij jouw leven had uitgestippeld. Verandering is niet voor niets een terugkerend thema in veel zelfhulpboeken. Het belangrijkste wat ik uit al die boeken opstak? Elke verandering bestaat uit heel veel kleine stappen. Je hoeft niet van de ene op de andere dag dingen radicaal anders te doen. Verandering vraagt om leren wennen. En je mag jezelf de tijd geven om eraan te wennen.

Gun het jezelf om niet langer te snel te gaan. Langzamer gaan is niet slecht. Wat is sowieso langzamer? Er is geen standaard. Elk tempo is oké, als het maar een passend tempo is voor jou.

Als je maar vooruit blijft gaan, dan maakt het tempo niet uit. Dan kom je alsnog elke dag een stukje dichterbij.

4. Maak je alleen druk om de dingen die er écht toedoen

Ik weet dat de meningen over het anti-zelfhulpboek ‘De edele kunst van not giving a f*ck‘ verschillen. Maar ik ben zelf een razend enthousiaste fan van dit recht-voor-z’n-raap-boek. De kern ervan? Je kunt niet álles belangrijk maken in je leven. Je hoeft niet overal heel veel om te geven, want dat kan simpelweg niet zonder dat je regelrecht op overspannenheid afgaat.

Probeer alleen zogenaamde “f*cks” te geven om de dingen die echt het verschil maken voor jou. Bepaal wat die dingen voor jou zijn en spreek met jezelf af dat je de rest niet belangrijker maakt dan het is.

Je kunt niet overal tegelijk in uitblinken en overal energie in steken. Als je te veel ballen probeert hoog te houden, dan ben je een matige ballenhooghouder en houd je elke bal maar matig hoog. Dus je kunt maar beter op tijd een paar ballen op de grond terugleggen. Dan houd je in elk geval genoeg energie over om aan de paar belangrijkste ballen aandacht te besteden, zodat je die wél hoog weet te houden.

5. Doe minder met je hoofd en meer met je lijf

Laat het mijn 5 jaar jongere ik maar niet horen. Ik ben heel lang als een wandelend hoofd door het leven gegaan en dacht dat dat best soepeltjes ging. Ik relativeerde, beredeneerde, plande, structureerde, controleerde… Alles leek prima voor elkaar te zijn. Pas een paar jaar geleden drong het tot me door dat er onder dat hoofd ook nog een heel lijf bungelt dat ik al die tijd totaal had genegeerd. De laatste jaren ben ik veel meer gaan lezen over de samenwerking tussen je hoofd en lijf (de “mind-body-connectie” zoals de echte zelfhulpgoeroes het noemen). Er ging een wereld voor me open.

Wat ik vooral heb geleerd, is dat je mentale gezondheid verbeteren, veerkrachtig worden, zelfvertrouwen kweken en meer van dat soort doelen niet alleen dingen zijn die je doet met je hoofd. Je moet óók leren samenwerken met je lijf. Vaak geeft je lichaam al eerder signalen af dat je bijvoorbeeld een grens aan te geven hebt, dat het te veel voor je is, dat je angst voelt of dat je snakt naar rust. Plus: sommige dingen kun je alleen met je hoofd én je lijf aanpakken.

Als je lichaam bijvoorbeeld continu onder hoogspanning staat, dan helpt het vaak niet om alleen maar te denken: “Joh niets aan de hand, doe maar rustig!” als je lijf nog compleet op standje paniek staat.. Als je aan je zelfvertrouwen wilt werken, vraagt dat vaak ook om een goede sta- of zithouding. En als je ‘nee’ wilt zeggen tegen een collega, gaat dat makkelijker wanneer je er zelfverzekerd en rustig bij zit.

“Minder denken en meer voelen” was vorig jaar mijn motto, en nog altijd probeer ik signalen van mijn lichaam heel serieus nemen en daar iets mee doen. Ook als mijn hoofd dat stom of overbodig vindt! Ik rust vaker als mijn lichaam merkbaar naar ontspanning snakt dus. Als mijn lichaam onder hoogspanning staat, stop ik met wat ik doe en las ik een mini-pauze in. En in gesprekken ga ik vaker staan in een houding die zelfvertrouwen brengt. Het wordt echt zoveel makkelijker om een voor jou fijn en haalbaar leven te leven als je vaker een team bent met je lijf

6. Als je rock-bottom gaat, is er maar één weg: die omhoog

Of het nu toeval is of niet, veel auteurs zijn zelf ooit heel diep gegaan voordat ze een uitweg ontdekten en (later) besloten om hun inzichten tot een boek te bundelen. Al die auteurs zijn hét levende voorbeeld dat rock-bottom gaan nooit het einde van de wereld hoeft te zijn. Zo voelt het misschien wel op dat moment, maar het is ook altijd het begin van iets nieuws.

Plus: het voordeel van diep zinken is dat het op een gegeven moment niet dieper kan. Dan kun je nog maar één ding doen: een begin maken aan de weg omhoog.

Daarmee laten deze boeken voor mij zien dat je nooit moet opgeven als het tegenzit. Zelfs niet als het lijkt alsof werkelijk alles zich op complotachtige wijze tegen jou heeft gekeerd. Pak je zaklamp en ga in het pikkedonker op zoek naar de weg omhoog. Die is er altijd, ook voor jou. Het begint allemaal al met het inzicht dat je nu in het diepe ligt en dat je iets of iemand nodig hebt om daar uit te komen. Zet een eerste stap of vind iemand die jou kan helpen om die stap te zetten.

7. Zoeken naar controle geeft vooral veel onrust

Laatst las ik ergens iets moois: “Het tegenovergestelde van onzekerheid is niet zekerheid, maar zelfvertrouwen”. Vaak worden we heel onrustig als we ergens geen controle over hebben. Je kunt de toekomst niet voorspellen en weet nooit 100% zeker of een keuze uitpakt zoals je had gehoopt. Wat je wél kunt doen, is het vertrouwen opbouwen dat jij sterk genoeg bent om met alles wat er op je pad komt om te gaan. Ook als het leven je even door héél zure appels laat bijten.

Een zoektocht naar controle levert je meestal weinig op. Hoe harder je probeert controle te houden, hoe meer je merkt dat je die controle helemaal niet hebt en hoe heftiger dat besef ook voelt.

De zoektocht naar controle maakt vooral nóg duidelijker hoe weinig controle je hebt. Om een voorbeeld te geven: ik dacht ooit dat symptomen googelen heel handig is voor duidelijkheid. Ik zag een gesprongen adertje boven mijn oog en was benieuwd of ik daar iets mee moest of niet. In mijn zoektocht naar controle, vroeg ik dokter Google om raad. Maar alle pagina’s vertelden weer iets anders. Op de ene pagina vond ik geruststellend nieuws (“Het is waarschijnlijk niets ergs”), terwijl een andere pagina me wees op de 32 verschrikkelijke ziektes waar deze ene ader in zeldzame gevallen op zou kunnen wijzen. Tja, hoeveel meer weet je dan? Vaak wijst de zoektocht naar controle je alleen maar op nóg meer doemscenario’s.

Uiteindelijk wordt je leven er een stuk leuker op als je stopt met proberen te controleren wat niet 100% te controleren valt. Stop met zoeken naar volledige zekerheid, want die is er toch niet. Werk in plaats daarvan aan je zelfvertrouwen en veerkracht. Daar heb je veel meer aan, óók als je ooit wel met obstakels te maken krijgt.

8. Veiligheid zit niet in de omstandigheden, maar in jezelf

Nog zoiets wat we allemaal willen: veiligheid. Vaak zoeken we veiligheid in onze omstandigheden. Een vaste baan, een eigen koophuis, een goed gevulde bankrekening, een vaste relatie en een aantal getekende notarispapieren geven een gevoel van veiligheid. Althans, zo lijkt het. Maar échte veiligheid zit alleen in jezelf. Je kunt op papier nog alles zo goed geregeld hebben, maar als jij continu angst voelt dat je dat alles ooit verliest, dan is er nog geen échte veiligheid.

Echte veiligheid is een gevoel dat je alleen zelf kunt creëren. Mensen kunnen uit je leven verdwijnen en omstandigheden kunnen veranderen. Maar je weet één ding zeker: je neemt altijd jezelf mee, in elke situatie.

Kun jij je veilig voelen in je eigen lichaam? Kun jij jezelf troosten en tot rust brengen als je in de paniek schiet? Lukt het om oké te zijn met de angst die je voelt of met de onzekerheid die er is? Kun je jezelf tot rust brengen na een stressvolle dag? Weet je wat jij nodig hebt om angst draaglijker te maken? Kun jij zelf de grenzen aangeven die een ander niet aanvoelt? Kun jij op de rem trappen als een ander iets te enthousiast blijft gassen? Kun je vertrouwen dat jij ook in lastige omstandigheden je draai wel weet te vinden? Veiligheid zit ‘m in de keuzes die jij voor jezelf durft te maken en in de kalmte die je kunt ervaren als de dingen niet lopen zoals gedacht.

9. Leer nietsdoen, want dat brengt je veel meer dan niets

Oh wat ben ik blij dat ook productiviteitsboeken tegenwoordig steeds meer hameren op nietsdoen. Vaak wordt het vooral aangemoedigd om “lekker bezig te zijn”, altijd plannen op de plank te hebben liggen en daar het liefst stappenschema’s op los te laten. Alles om de beste versie van jou te worden! Maar nietsdoen is minstens zo belangrijk als iets doen. Nietsdoen en ontspannen geven je de energie om op andere momenten hard aan de weg te timmeren. Nietsdoen geeft je de puf om er met volle aandacht voor andere mensen te zijn. Nietsdoen is essentieel om goed na te denken over belangrijke keuzes, om je te kunnen concentreren op dat wat belangrijk is, om met creatieve en steengoede ideeën te komen, etc. Niets doen is dus veel meer dan “niets”.

Als je je afvraagt waar je de tijd voor nietsdoen vandaan moet halen, dan is minder Netflixen of minder scrollen vaak een goede eerste stap. Daarmee heb je al snel 20 minuutjes bij je dag gesnoept.

10. Vroeger was vroeger; nu is nu

Als je lastige situaties hebt meegemaakt of met moeilijke mensen te maken hebt gehad, kan dat bepalen hoe je nu met dingen omgaat. Heb je bijvoorbeeld ooit een moeilijke baas gehad die steeds onredelijk reageerde als jij voor jezelf opkwam? Dan ga je er vaak volautomatisch op een nieuwe werkplek ook vanuit dat jouw assertieve actie vast tot zo’n reactie leidt. Had je ooit een relatie met iemand die jou voor van alles uitmaakte als je niet deed wat diegene vroeg? Dan is de kans groot dat je ook in andere situaties met dominante mensen in de bevriesreactie van toen schiet.

De belangrijkste boodschap hiervoor die steeds terugkomt in boeken? Besef dat vroeger vroeger is en dat de situatie in het nu altijd een andere, nieuwe situatie is. De persoon die nu tegenover je staat, is niet de persoon waar je vroeger gedoe mee had. De werkplek waar je nu werkt, is anders dan je oude kantoor. Dus je hoeft niet vanuit dezelfde overlevingsstrategieën als toen te reageren. Je hoeft niet bang te zijn dat de geschiedenis zich herhaalt, want de situatie is anders en jij bent een ander (wijzer) persoon.

Sommige rotsituaties laten littekens of in ieder geval schaafwonden voor het leven na. Maar je kunt wél die littekens los zien van het nu. Je verleden bepaalt je toekomst niet. Jij kunt ondanks een beladen verleden een mooie toekomst creëren. Juist door de dingen nu anders te doen dan hoe je ze vroegâh deed.

Wat is de mooiste les die jij uit een boek (of op een andere manier) hebt geleerd?

De links naar bol.com zijn affiliate links.