“Jeetje, ja, ik ben al dertig!” Ik kan niet ontkennen dat ik dertig worden een hele mijlpaal vond. Al vanaf mijn 25e voelde ik me op de hielen gezeten door de aankomende big thirty. Er was geen druk van iemand anders, maar ik voelde wel druk vanuit mezelf: tijdsdruk, sociale druk, druk vanuit de maatschappij… En ik ben niet de enige, zo blijkt. Het “dertigersdilemma” is zelfs een officieel begrip. Wel meer mensen tussen de 25 en 35 jaar gaan gebukt onder keuzestress, maatschappelijke druk, biologische klokken en leeftijdsgenoten die altijd een paar stappen voor lijken te lopen. Hoe komt het toch dat dertigersdilemma een ding is? Welke dilemma’s herken ik? En wat helpt mij om de dertigersdruk en keuzestress in te dammen?

Wat is dat dertigersdilemma dan?

De term ‘dertigersdilemma’ komt van psycholoog Nienke Wijnants, die het boek met de toepasselijke titel ‘Twintigerstwijfels en dertigersdilemma’s’ schreef. Zij ontdekte dat met name mensen tussen de 25 en 35 last hebben van keuzestress rondom een paar levensvragen. Die tien jaar van je leven lijken soms wel dé fase waarin je je hele leven bij elkaar moet kiezen. Dat is natuurlijk lang niet altijd het geval (op veel keuzes kun je prima over tien jaar nog terugkomen). Maar feit is wel dat je rond deze leeftijd een hoop keuzes voor je kiezen krijgt. Bijvoorbeeld over je carrière, een (koop)woning, relaties, reizen en baby’s.

Tja, wat wil je met dat alles? En moet dat allemaal nu? Dertigers ervaren volgens Nienke Wijnants druk op allerlei manieren: tijdsdruk, sociale druk en ook de druk om knopen door te hakken. Tegelijkertijd ga je meer nadenken over de vraag ‘Wie ben ik?‘ en komt daar een stukje zingeving bij kijken. Word je wel blij van hoe je leven eruitziet? Wil je het misschien anders?

Ik moet bij het dertigersdilemma zelf vooral denken aan één zin:

“Het voelt alsof het allemaal binnen nu en vijf jaar moet.” Dat is meestal echt niet zo. Maar die gedachte alleen al voert de druk, stress en dilemma’s flink op.

Volgens Nienke Wijnants (in Women’s Health) is het dertigersdilemma vooral een gevolg van de grotere keuzevrijheid die we tegenwoordig hebben. Zij vertelt in Women’s Health dat er vroeger al een uitgestippeld pad voor je klaarlag. Je volgde een opleiding, deed een beroep dat daarop aansloot, kreeg niet te laat kinderen en was vervolgens druk met een gezin draaiende houden, werken en het huishouden runnen. Er was zelfs een tijd waarin vrouwen standaard stopten met werken als ze kinderen kregen (lange leve de feministen uit de vorige eeuw die dat tij hebben gekeerd!). Door dat alles was er weinig tijd om te twijfelen over wie je bent en wat je wilt.

Tegenwoordig wijken we vaker van die gebaande paden af. Ook is er (o.a. doordat mensen met een kinderwens vaak later kinderen krijgen) meer tijd om na te denken over wie je bent, wat je wilt en eventueel afwijken van de zogenaamde “gebaande paden”. Eigenlijk is het dus in zekere zin een cadeau dát we ons hoofd over die dertigersdilemma’s kúnnen breken.

Welke dertigersdilemma’s zijn er?

Iedereen tussen de 25 en 35 zal zo zijn eigen dertigersdilemma hebben. En misschien ben jij wel die dertiger die er nul last van heeft. Lucky you. Als ik naar mezelf kijk, dan heb ik nu minder dertigersdilemma’s dan een jaar of vijf geleden. Toen was ik nog single, had ik net een huis, zat ik niet op mijn plek qua werk en schoten de twijfels dagelijks door mijn hoofd. Ik kan niet zeggen dat mijn hoofd nu twijfelvrij is. Maar sinds ik het idee heb losgelaten dat ik een “laatbloeier” zou zijn en mijn eigen levenspad accepteer, is er al een last van mijn schouders gevallen. Vanuit het idee dat je nooit te laat bent als je jouw tempo volgt, voelt het minder alsof ik nu dingen zou moeten hebben die ik niet heb.

Maar dertigersdilemma’s heb ik zeker nog weleens. Rondom dit soort vragen bijvoorbeeld:

• Help, is nu hét moment om nog even in no-time ALLES uit het leven te halen? Ik ben een huismus ten top en heb totaal geen backpackneigingen en. Hoe mooi de foto’s van zonnig Australië en tropisch Mexico er ook uitzien, ik snak niet enorm naar verre vliegreizen. Toch voel ik soms een lichte fear of missing out. Want het schijnt dat de bloei van je leven (zo ongeveer nu) hét moment is om die verre bestemmingen op te zoeken en droomreizen te maken. Ben ik te naïef als ik roep dat dat ook – mocht ik ooit wél acute wanderlust krijgen – prima op je 40e of 50e kan?
• De kinderwens – wanneer moet je daar iets mee? Ik denk dat elke dertiger met een kinderwens maar zonder kinderen wel ergens de wijzers van de biologische klok hoort tikken. Je wilt er misschien niet nu iets mee. Maar wanneer wil of móet je er wel iets mee? En wat doe je als Moeder Natuur niet blijkt mee te werken?
• Zal ik nog een studie volgen? Geen complete universitaire studie. Maar toen ik laatst al googelend en scrollend op de website van De Schrijversvakschool belandde, ging het toch kriebelen. Zou ik daar niet een schrijfopleiding volgen? Of twee? En nu we het over opleidingen hebben: iets met psychologie lijkt me ook reuze-interessant. En leren romans schrijven ook. Of een complete fotografieopleiding. Of of… Tja, ik heb altijd genoeg dingen waar ik meer over wil weten. Maar tegelijkertijd zit de agenda al vol met werken, klussen in huis, proberen een sociaal leven op peil te houden én bijkomen van de volle agenda. Is nu hét moment? Kan ik nog even wachten? Of is dit iets wat je nu doet of anders nooit?

Daarnaast kun je allerlei andere dertigersdilemma’s hebben. Dit zijn nog een paar voorbeelden:

• Word ik wel blij van het werk dat ik doe? Het past bij mijn studie, maar is dit wel echt de weg die ik op wil blijven gaan? Moet ik NU een andere keuze maken als dit het niet is?
• Ik ben “al” X jaar oud, maar heb nog geen relatie. Wel heb ik een kinderwens. Moet ik dan afwachten totdat ik de perfecte partner vind of moet ik me verdiepen in andere opties (zoals bewust alleenstaand ouderschap of adoptie)?
• Mijn partner en ik zijn al X jaar samen. Maar is dit het nu echt? Is dit degene met wie ik oud wil worden? Hoe weet je dat eigenlijk zeker?
• Ik wil misschien wel een eigen huis, maar… Dat betekent flink sparen, niet van baan wisselen, een vast contract krijgen, meer omzet halen als ondernemer, etc. Welke keuzes moet ik daarvoor maken of kan dat eigen huis wachten?
• Waar wil ik wonen? Ben ik wel een stadsmens of word ik eigenlijk veel blijer van een klein dorp? Of voel ik me dan eenzaam en afgezonderd? Ga ik goed op een vinexwijk of is dat juist niets voor mij?
• Wil ik wel of geen kinderen? Hoe weet je zeker dat je ze wilt of juist dat je ze nooit wilt? En wanneer moet je die knoop definitief doorhakken?
• Doe ik wel wat mij voldoening geeft of zou ik eigenlijk nog meer uit het leven kunnen of willen halen? Meer bijdragen aan de maatschappij? Meer mensen helpen? Meer doen voor de toekomstige generatie?

Fear of Better Options

Iets wat in mijn ogen dat hele dertigersdilemma (en ook de voorganger: twintigerstwijfels) aanwakkert, is dit: Fear of Better Options. Oftewel: de angst dat je uit de tientallen keuze-opties die er zijn de verkeerde kiest. Er zijn namelijk oneindig veel keuzes. Via social media en ook in je eigen omgeving word je voortdurend geconfronteerd met de 1001 opties die je óók had kunnen kiezen.

Jij woont nu midden in Amsterdam, maar je had ook kunnen kiezen voor het Zeeuwse strand, de bossen op de Veluwe, een stad midden in het land, een vinexwijk of zelfs een zonovergoten leven als eigen B&B-host in Italië. Vroeger beoefende je het vak waar je voor had gestudeerd. Tegenwoordig zijn er veel meer opties, kun je ook opnieuw studeren, je laten omscholen, banen combineren, een eigen bedrijf starten… En dat eigen bedrijf kan dan ook nog van alles zijn. En dan die dates? Tja, je huidige Tinder-fling is wel leuk. Maar alle andere dating-opties zijn maar een swipe van je verwijderd…

Er kan zo veel. En dat is een luxe. Maar ook soms een luxeprobleem.

Als er zo veel te kiezen valt, dan roept dat ook angst op: de angst dat je beter voor iets anders had kunnen kiezen. Alleen jij kunt de knoop doorhakken. Maar wat nu als later blijkt dat je ernaast zit en beter voor optie B had kunnen gaan? Niet gek dat je dan een dertigersdilemma ervaart.

7 tips waarmee ik mijn dertigersdilemma’s tem

Herken je dat gevoel van keuzestress, tijdsdruk of levensvragen die opeens opspelen rond de dertigersfase? Nu heb ik als dertigjarige uiteraard de dertigerjaren nog bij lange na niet uitgespeeld. Maar ik kan wel wat tips geven waarmee het mij lukt om de druk minder heftig te voelen en zonder al te veel dertigersdilemma-stress door mijn eerste dertigerjaren heen te fietsen.

De meeste hiervan heb ik overigens geleerd van boven-de-dertigers. Dus het goede nieuws lijkt te zijn dat de dertigerjaren je niet alleen dilemma’s, maar ook extra wijsheid opleveren.

1. Leef meer in het moment en kijk wat NU goed voelt

Ja oké, misschien wil je ooit een wereldreis maken, droom je van een eigen bedrijf en lijkt verhuizen naar het dorp waar je bent opgegroeid je wel wat. Maar wie zegt dat dat allemaal NU moet? Laat je niet gek maken door alle keuzes die je voor je gevoel moet maken. Misschien moet je er wel ergens de komende jaren een knoop over doorhakken, maar hoeft dat niet vandaag.

Vraag je af: “Heb ik NU een probleem?” en “Voel ik me nu fijn?”. Is het antwoord op de eerste vraag nee en op de tweede vraag “Ja”, dan hoef je helemaal niet je hoofd zo te breken over keuzes.

Het kan prima zijn dat je ooit van gedachten verandert en dan toch andere keuzes maakt dan je nu doet. Maar probeer jezelf een “Dat zien we dan wel”-houding aan te leren.

Ik ben bijvoorbeeld nu zielsgelukkig als freelance tekstschrijver. Als iemand me zou vragen: “Doe je dit werk over 35 jaar nog?”, dan zou ik daar spanning van krijgen. Weet ik veel wat ik dan wil en waar ik dan sta! Maar misschien hoef je ook niet nu een baan te kiezen voor 35 jaar. Net zo min hoef je zeker te weten of je Tinder-fling je over 30 jaar nog steeds vlinders en kriebels bezorgt. Blijf in dit moment. Ben je nu happy met de situatie zoals die is? Zo niet, kijk welke keuzes je moet maken om dat te veranderen. En ben je wel happy, geniet er dan vooral van zonder al het toekomstgepieker.

2. Maak de tijdsdruk niet groter dan die is

Oké, kinderen krijgen kent een leeftijdsgrens. Maar voor veel andere keuzes en stappen is de magische 30- of 35-grens echt geen keiharde deadline. Je hoeft niet op je 25e zeker te weten wat je voor werk de rest van je leven wilt doen. Zelfs op je 60e kun je nog een carrièreswitch maken. En al maak je 5 carrièreswitches (bijvoorbeeld omdat je een multipotential bent), ook dat is oké.

Tijdsdruk komt vaak vanuit de maatschappij of van wat we bij anderen zien. Maar dat je vrienden op hun 30e al allemaal in de luiers zitten, betekent niet dat jij achterloopt als je nog altijd naar de perfecte mede-ouder op zoek bent. En dat je vroeger in gedachten had “voor je 35e een koophuis te moeten hebben”, maakt je niet mislukt als je op je 35e nog prima woont in je huurappartement. Durf je zelfbedachte deadlines te laten varen.

3. Besef dat keuzes niet in beton gegoten zijn

Veel keuzes kun je terugdraaien. Oké oké, een kind kun je niet terug stoppen in de baarmoeder als het toch niet goed bevalt. Maar de meeste andere keuzes zijn wél omkeerbaar. Je kunt uit een relatie stappen als dit toch niet is waar je op had gehoopt. Verhuizen is altijd nog een optie als je vinexwoning toch niet bevalt of als je tóch terug wilt naar een Amsterdams appartement op vijf hoog. Je kunt van baan veranderen, opnieuw de schoolbanken ingaan of je onderneming stopzetten.

Ook al is keuzes terugdraaien vaak niet de makkelijkste weg, er ís wel een weg. De meeste keuzes maak je niet in één keer voor altijd. Dat idee alleen al maakt een dertigersdilemma minder pittig.

4. Vergelijk jouw tempo niet met dat van anderen

Hierdoor heb ik me vaak (onnodig) een laatbloeier gevoeld. Toen ik op mijn 27e merkte dat mensen om me heen soms al een eigen huis, kinderen en een echtgenoot hadden, gaf me dat soms ongemerkt tijdsdruk. Jeetje, ik heb blijkbaar de leeftijd waarop je die dingen voor elkaar moet hebben. Mij heeft het geholpen om die sociale vergelijking los te laten. Daardoor kon ik veel meer mijn eigen pad ontdekken in plaats van steeds mijn leven te vergelijken met het pad dat anderen bewandelen. Vertrouw erop dat het juiste moment voor bepaalde stappen wel komt, en dat ieders pad anders loopt.

Dat anderen bepaalde stappen op deze leeftijd zetten, betekent niet dat jij dat ook nú moet doen. Het is prima als jij helemaal niet de behoefte voelt om bijvoorbeeld naar liefde te zoeken, prima zit in een klein appartement of nog niet aan kinderen denkt terwijl je “al” de dertig voorbij bent. Luister naar wat JIJ wilt. Iedereen heeft een eigen rugzak met bagage en leeft zijn eigen leven.

Wees blij voor anderen met de stappen die zij zetten, maar bepaal jouw “geslaagdheid in het leven” nooit op basis van waar anderen staan. Het leven is geen sprintwedstrijd.

5. Praat erover met leeftijdsgenoten

En ontdek zo dat je niet de enige dertiger met dertigersdilemma’s bent. Het is al heel vaak gebeurd dat ik dacht de enige te zijn die met bepaalde dilemma’s zat, maar er in gesprek met vriendinnen achter kwam dat zij met precies hetzelfde zaten. Wees open over je keuzestress, druk of twijfels. Vaak genoeg zal blijken dat er meer mensen met die dilemma’s worstelen. Het kan zomaar zijn dat die vriendin met die goede baan óók twijfels over haar werk heeft.

Vergeet nooit dat uiteindelijk iedereen maar wat aanrommelt en soms met de handen in het haar zit. Ook al zie je dat niet altijd aan de Instagram-foto’s en de gezellige kringgesprekken op verjaardagen af.

6. Denk minder, voel meer

Nee hoor, ik zeg niet dat je je verstand niet hoeft te gebruiken. Dat is bij drastische keuzes handig om wél te doen. Maar soms voel je allang wat je wilt, maar zitten de piekergedachten de ‘Over tot actie’-modus in de weg. Je weet heel goed wat je hart je ingeeft, maar allerlei beren op de weg dwarsbomen het om van denken naar doen te gaan.

Je voelt bijvoorbeeld wel dat deze baan je compleet leegzuigt, maar bent bang voor de consequenties als je naar iets anders zoekt. Kun je wel je goede baan opzeggen? Het risico lopen dat je niets nieuws vindt? Wat als niemand op je zit te wachten? Ik heb zelf bijvoorbeeld twee jaar met de gedachte gespeeld om fulltime ondernemer te worden. Maar ik dacht: dat kan niet op deze leeftijd. Is er dan wel werk voor mij? Wat denken mensen er wel niet van dat ik voor mezelf ga werken? En stel ik mijn baas niet enorm teleur? Achteraf had ik die keuze prima eerder kunnen maken.

7. Geef jezelf de tijd om nu te leven

Hoe meer je bewust stilstaat bij je leeftijd, deadlines, druk vanuit de maatschappij en keuzes die leeftijdsgenoten wel of niet maken, hoe groter je neiging om in paniek te schieten. Ik herken dat althans bij mezelf. Als ik over één van mijn dertigersdilemma’s een uur ga peinzen, kom ik daar meestal niet veel vrolijker en ook niet wijzer uit. Wat mij helpt, is om bewust het gepieker een halt toe te roepen.

Ik dwing mezelf dan om niet NU te peinzen over een bepaald dertigersdilemma. Als je echt niet op je plek zit op je werk, dan is dat inderdaad iets waar je over moet nadenken. Maar de knoop over je kinderwens hoef je niet vandaag door te hakken. Je hoeft ook niet vandaag te beslissen of je jeugdliefde degene is met wie je over 60 jaar nog samen wilt zijn. Bedenk wat jij vandaag wilt. Voelt het vandaag goed om met deze partner te zijn? Ja? Nou mooi. Ga je op dit moment met plezier naar je werk? Tof, dan hoef je niet nu je hoofd te breken over alle andere opties. En wil je wel kinderen, maar voel je heel sterk dat nu niet het moment is? Stel jezelf die vraag dan over een half jaar nog eens.

Zet jezelf niet onnodig voor het blok en probeer meer in het moment te leven. Dan zal je merken dat veel lastige issues helemaal niet in het nu spelen, maar dat je je nu al suf piekert over iets wat nog moet komen of misschien nooit komt.

Je dertigerjaren zijn ook LEUK, vaak gevuld met mooie mijlpalen en met prachtige levensinzichten. Vergeet niet om dáárvan te genieten en soms de dertigersdilemma’s te parkeren. Over sommige daarvan kun je op je veertigste ook nog je hoofd breken.

Neem je tijd. Leef het leven op jouw tempo. Tijd, geduld en luisteren naar je gevoel lost sommige dilemma’s vanzelf al op.

Herken jij de dertigersdilemma’s (op dit moment of van toen je zelf die leeftijd had)?