Schaamte wordt alleen minder als je erover praat. Die mooie les leerde ik dankzij een podcast van Aukje Nauta, hoogleraar psychologie en auteur van ‘Nooit meer doen alsof’. Ze vertelde dat één ding funest is als je je schaamt: er in je eentje mee blijven zitten omdat je je (jawel!) schaamt voor je schaamte. Haar inspirerende visie leverde me niet alleen een stuk of twintig eye-openers op, maar inspireerde me ook tot dit artikel. Want waarom zou ik schaamte voor mezelf houden als schaamte over schaamte het alleen maar in stand houdt (snap jij ‘m nog?)? Daarom 13 dingen waar ik me (onterecht?) voor schaam en een paar mooie lessen die ik daarover leerde.

Schaamte-inspiratie tijdens mijn Swiffer-sessie

Mijn wekelijkse Swiffer-ronde door het huis doe ik altijd met het nodige vermaak op de achtergrond: een podcast. Soms zitten er ware pareltjes tussen, die ervoor zorgen dat mijn date met de blauwe stofvreter en de allesreinigingsdoekjes opeens een inspirerend uurtje wordt. Zo ook laatst. Ik beluisterde deze podcast met Aukje Nauta over schaamte en over schaamte over schaamte. Want, zo vertelde ze, schaamte wordt nog erger als je je ook nog voor je schaamte gaat schamen. 

Maar ik leerde nog iets: delen is helend. Pas als je gaat praten over je schaamte blijkt dat je niet alleen bent. Ook maakt delen de schaamte luchtiger. Je kunt er misschien grapjes over maken, ervaringen uitwisselen of er soms zelfs iets moois mee betekenen voor de wereld. In elk geval voorkomt delen dat jouw schaamte je belemmert om jezelf te zijn.

Vaak gaat schaamte over dingen waar je niets aan kunt doen

Meestal gaat schaamte over dingen die je – hoe hoog of laag je ook springt – niet kunt veranderen aan jezelf. Ik kan niet opeens met andere, slankere voeten wakker worden. Zo ook kun je eigenschappen niet zomaar uit je karakter schrappen en is je verleden nu eenmaal een gegeven. Dus: kijk in die gevallen hoe je je schaamte leefbaar maakt. Leer ermee leven, own het, praat erover en houd het niet bij jezelf.

Je kunt de cirkel doorbreken door te delen. Te vertellen waar je je voor schaamt en jezelf kwetsbaar op te stellen. Ook op het werk, ook naar vrienden (ja hoor, dat kunnen ze aan!), ook naar familie (ze zullen nog steeds van je houden!) en ook naar je partner (die pakt echt niet direct zijn biezen!). Zeg zoiets als “Ik schaam me er een beetje voor, maar…” in plaats van te zwijgen. Zo kun je ontdekken dat dingen waar je je voor schaamt zo beschamend nog niet zijn en dat anderen het misschien zelfs herkennen.

13 dingen waar ik me (onterecht?) voor schaam

Die ene podcast zette mijn hersenen tijdens het afstoffen van onze open kast (rotklus by the way!) direct aan. Tja, ook ik heb een aardig schaamlijstje opgebouwd met dingen waar ik niet vaak over praat, maar waar ik me me wel regelmatig voor schaam. Omdat delen helpt en om jou misschien ook te inspireren om open te zijn, dit zijn 13 dingen waar ik me soms voor schaam. Vaak onterecht waarschijnlijk. 

Ik schaam me soms dat…

1. …ik zo onhandig ben dat er hier regelmatig potjes sneuvelen, dat ik bijna altijd tijdens de eerste rit naar een nieuwe bestemming ergens fout rijd en dat ik vaak zat struikel of knoei. Soms zou ik willen dat ik iets minder klungelig ben. Maar ja, valt weinig aan te veranderen, behalve dan niet te vaak met breekbare kopjes rondlopen.
2. …mijn voeten opgeblazen zijn. Primair lymfoedeem dus. Je kunt je vast voorstellen dat ik dat als 13-jarige puber heel vaak heb vervloekt. Doe ik nog steeds soms. Iedereen houdt weleens vocht vast, maar door het lymfoedeem is het bij mij extreem. Ik draag ‘s zomers dan ook meestal dichte schoenen, omdat ik liever niet mensen naar mijn voeten zie staren. Soms zou ik willen dat ik die schaamte niet had en gewoon in open schoenen zou paraderen (f*ck the haters!), maar dat voelt voor nu nog als een brug te ver.
3. …ik niet maar één passie heb. De term ‘multipotential’ deed een paar jaar geleden heel wat belletjes rinkelen. Dát was waarom ik vaak na een jaar op een loondienstbaan was uitgekeken. Ik wilde altijd meer dan één ding. In het ondernemerschap heb ik gelukkig mijn draai helemaal gevonden, mede omdat ik als ondernemer honderd dingen kan combineren zonder dat er ooit iemand zal roepen “Ja maar, dat past niet in je functieprofiel”. Maar er zijn ook momenten waarop ik mezelf maar een complex en afwijkend wezen vind. Bijvoorbeeld als iemand trots vertelt al 40 jaar met veel plezier zijn ene passie bij die ene werkgever kwijt te kunnen. Tja, die persoon ben ik niet.
4. …’nee zeggen’ mijn struikelblok blijft. Daar heb ik wel wat lesjes in geleerd de laatste jaren, maar ik kan niet zeggen dat het altijd vlekkeloos verloopt. Baal ik soms van! Ik kan wel duizend redenen opnoemen om vaker ‘nee’ te zeggen en voel vaak heel goed aan of iets een ‘ja’ of ‘nee’ is. Regelmatig kan ik die vertaalslag wel maken. Maar waarom blijft het soms toch zo lastig om dat ene woordje over mijn lippen te krijgen? “Blijven oefenen!”, zullen we maar zeggen.
5. …ik geen ‘go with the flow’-persoon ben. Als controlfreak zou je mij niet blij maken met een onverwacht weekendje weg; dat hoor ik liever van tevoren. Minimaal een paar weken bij voorkeur. Met plotselinge veranderingen kan ik heus dealen, maar mega-blij word ik er niet van. Ik kan dan ook weleens jaloers zijn op mensen die zonder morren naar de andere kant van het land verhuizen. Ik vond de verhuizing naar het naastgelegen dorp drie jaar geleden al spannend. Soms zou ik willen dat ik daarin ook lekker makkelijk ben. Tegelijkertijd weet ik: ik heb nu eenmaal iets meer behoefte aan vastigheid dan de gemiddelde easy-going persoon en daar is niets mis mee.  
6. …ik tien jaar ziek ben geweest. ‘Anorexia nervosa’ prijkte tot een aantal jaar geleden in mijn medisch dossier. Gelukkig ben ik alweer lange tijd genezen en ziet mijn leven er vele malen mooier uit dan toen de eetstoornis me nog in zijn greep had. Toch vreet het soms nog aan me dat ik lange tijd ziek was. In die tijd hebben veel mensen zich zorgen over me gemaakt en heb ik ook een groot deel van het puberleven gemist omdat mijn hoofd volledig werd opgeslokt door een anorexiastem. Af en toe schaam ik me voor wie ik toen was. Maar op die momenten probeer ik steeds te bedenken:

Het verleden is zoals het is. Heb geen spijt van wat je hebt gedaan, maar weet trots op wat je nu anders doet dan toen. Die zin knoop ik nog regelmatig in mijn oren. 

7. …ik voor de 100e keer ontbijtspam of Pippa-foto’s op Instagram upload. Sommige mensen plaatsen elke dag waardevolle Instagram Stories die perfect aansluiten op hun gelikte bio en de andere content die ze delen. En ik? Mijn “content” in Stories bestaat vaak uit ontbijtkiekjes waar misschien wel niemand op zit te wachten of de zoveelste Pippa-foto. Gelukkig lijkt het erop dat ik veel mede-kattenliefhebbers en ontbijtfans onder mijn volgers heb. Maar toch, soms kan ik weer even verzuchten “Heb je mij weer…”. Aan de andere kant, als ik er maar gelukkig van word.

8. …ik soms doodop ben na een avond bijkletsen. Heb ik me een avond lang kostelijk vermaakt en lekker genoten, beland ik daarna uitgeblust op de bijrijdersstoel in de auto en kost zelfs meedenken over de weg naar huis haast te veel energie. Story of my life als introvert! Dat ik weet dat ik introvert ben, heeft al een hoop opgelost. Maar er zijn alsnog momenten waarop ik me ervoor schaam dat ik na drie uur eropuit al moe ben. Dan doe ik mijn uiterste best om sociaal mee te doen, terwijl ik ook wel weet dat ik een half uur in mijn bubbel moet kruipen om daarna weer mijn energieke zelf te worden. 
9. …ik nooit kan meepraten over films. Noem een willekeurige filmtitel en de kans is heel klein dat ik die film ooit heb gezien. Ik ben gewoon niet zo’n filmkijker. Van Nicholas Sparks ken ik bijna alle films en ik ben redelijk thuis in de Nederlandse romcoms, maar de grote blockbusters heb ik vaak nog nooit gekeken. Soms schaam ik me daarvoor als het op een verjaardag over bekende filmtitels gaat die iedereen kent. Aan de andere kant: er zijn vast ook onderwerpen waarover ik wel kan meepraten, maar iemand anders niet. Is allemaal geen ramp. 
10. …mijn buik bijna dagelijks opgeblazen is. Kan ik niets aan doen (althans, ik ben nog op zoek naar wat er aan te doen is). Maar ik vind het regelmatig reuze-stom dat ik er na het eten van een paar happen rijst alweer uitzie alsof ik halverwege een zwangerschap ben. Heel vaak kan ik het prima naast me neerleggen. Maar soms denk ik wel “Waarom kan mijn buik nou nooit eens normaal doen?!”.
11. …ik soms stress krijg van kleine dingen. In de loop der jaren heb ik mijn stresshandleiding aardig onder de knie gekregen. Ik weet best goed wanneer ik dingen stressvol vind en hoe ik dat kan voorkomen. Maar soms lopen dingen in de soep en steekt stress toch de kop op. Zo was ik laatst nogal gestrest toen een man van Werkspot een uur later kwam, ik daarvoor in de supermarkt werd gebeld en ik vervolgens op het nippertje op tijd kon koken voordat een vriend zou langskomen. Ik kan mezelf daar soms ook aan storen “Waarom kan ik het niet gewoon van me af laten glijden?!”. Maar ja, niet alles is te verhelpen met een meditatie-kwartiertje.
12. …ik met sommige dingen een Pietje Precies ben. Stoffen zou ik niet snel een week overslaan en ik vind het belangrijk dat het er netjes en opgeruimd uitziet in huis. Mijn hoofd functioneert nu eenmaal beter met rust om me heen. Ik vind het weleens stom en beschamend dat ik bijvoorbeeld vieze vaat op het aanrecht niet kan laten staan, maar er meteen iets mee wil. Tegelijkertijd weet ik: dit is nu eenmaal wie ik ben.
13. …dingen me soms zo raken. Ik heb weleens gehuild omdat op NOS.nl stond dat er in een gehucht aan de andere kant van Nederland brand was uitgebroken en dat daarbij een kat was overleden. Dat ik gevoeliger ben dan de meeste mensen en emoties soms heftiger ervaar (hoi hooggevoeligheid!), weet ik ook wel. Mijn hoofd weet wel dat die karaktertrek ook veel mooie kanten heeft. Maar zelf vind ik er nog vaak wat van. Waarom doet iets me nou zoveel terwijl een ander er gewoon zijn schouders om kan ophalen?

Maar ik weet nu: schaamte is pas erg als je je ervoor schaamt

Als ik tegen een vriendin verzucht “Joh, ik ben soms zo’n Pietje Precies!”, blijkt vaak al snel dat diegene daar ook last van heeft. Als ik op Instagram open ben over mijn uitdagingen als introvert (ganggesprekken enzo), krijg ik vaak tientallen reacties van mensen die datzelfde ervaren. En als ik me kwetsbaar opstel naar Bart toe wanneer ik over iets kleins emotioneel ben, dan levert dat vaak een waardevol gesprek op én het enige wat in zo’n situatie helpt: een fijne arm om je heen. 

Schaamte kennen we allemaal. Voor onhandige acties, maar ook voor grotere dingen in het leven. Er is niets mis met je schamen. De schaamte heeft ook weleens een waardevolle boodschap te vertellen, bijvoorbeeld als je iets een volgende keer anders moet aanpakken of ergens nog in moet groeien. Maar waar je je ook voor schaamt, blijf er nooit alleen mee zitten. Praat erover, onderneem actie of probeer te accepteren dat je dit nu eenmaal hebt. Je bent goed zoals je bent, ook met je imperfecties, neurotische trekjes en gevoeligheden. Als je dat zelf ook maar wilt leren geloven!

Waar schaam jij je voor?