Zenuwen en spanning hebben we allemaal weleens. Maar faalangst gaat verder dan dat. Je bent irrationeel bang dat iets je niet gaat lukken. Je krijgt het benauwd. Voelt je gespannen. Begint misschien niet eens aan dat ene spannende ding, omdat de gedachte alleen al je een halve hartverzakking bezorgt. Hoe kun je van dat jammerlijke stemmetje in je hoofd afkomen? Ik deel 9 tips voor je faalangst overwinnen.

Faalangst: het riedeltje waarin je klem zit

Een ellendig ding dus, die faalangst. Het kan een cirkeltje worden waarin je maar blijft ronddraaien. Je bent bang dat iets zal mislukken, en dus doe je het niet. En doordat je het niet doet, zal je ook nooit het vertrouwen krijgen dat dit je wél goed afgaat. De volgende keer dat de kans zich aandient, probeer je het dus ook maar niet.

Zo blijf je in hetzelfde faalangstriedeltje hangen. Als bij een irritant melodietje dat je maar niet uit je hoofd krijgt. Of je nu wilt of niet, het steekt steeds weer de kop op.

Faalangst overwinnen

Bij ellendige dingen is niets zo fijn als ze een enkeltje naar de maan gunnen. Daarom ga ik het in dit artikel hebben over faalangst overwinnen. Met wat praktische tips vanuit mijn eigen ervaring. Maar voordat ik met tips strooi, eerst kort iets over wat faalangst voor mij betekent. Of eigenlijk vooral wat het heeft betekend in het verleden.

Ik prijs me gelukkig dat ik nooit intense faalangst heb gehad bij tentamens of presentaties. Toch ben ik er niet helemaal faalangstvrij van afgekomen in mijn studententijd. Vooral in een paar specifieke situaties stak het bij mij de kop op.

Tip 1. Bedenk wat jouw grootste nachtmerrie zou zijn

Klinkt wat tegenstrijdig: je voor de geest halen wat het vreselijkste is wat er zou kunnen gebeuren, terwijl je al last hebt van faalangst. Toch kan het heel goed werken. Als je namelijk helder hebt wat de grootst mogelijke ramp zou zijn, dan kun je ook een plan van aanpak bedenken voor die situatie. Met zo’n noodplan op de plank voelt dat ergste doemscenario soms al minder erg.

Die tactiek werkte voor mij bijvoorbeeld heel goed toen ik voor mezelf wilde beginnen. Ik vond het doodeng om de zekerheid van mijn kantoorbaan vaarwel te zeggen. Toen ik me ging bedenken wat het ergst mogelijke zou zijn dat er kon gebeuren, vond ik de stap meteen minder lastig.

Het ergste wat er kon gebeuren, was dat ik inderdaad niemand op mij zou zitten te wachten. Wat zou ik in die situatie kunnen doen? Solliciteren naar een “gewone” baan op een kantoor. Niet mijn droom. Maar als het zou moeten, dan moest dat maar. Die gedachte gaf me rust. Al zou het ondernemen volledig in de soep lopen, dan nog zou ik mijn weg daar wel in vinden.

Tip 2. Leg je lat niet zo hoog

Faalangst heeft – in elk geval bij mij – vaak iets te maken met onrealistische doelen. Zodra ik doelen ga stellen, komt mijn perfectionistische stem al snel om de hoek kijken. “Ik neem aan dat je dit wel perfect gaat aanpakken, hè?”. Als ik die stem vrolijk haar gang laat gaan, is er geen sprake van dat ik maar wat kan aanrommelen en klungelen.

Niet gek dat je dan bang bent om te falen. Hoe groot is de kans nou dat als je iets voor het eerst doet er meteen al niets op je werk aan te merken is? Ik bedoel: mensen die voor het eerst hun hardloopschoenen aantrekken, kunnen ook niet meteen een marathon lopen. En een  chefkok is vast ook ooit begonnen met een AVG-tje waarbij de aardappels veel te flauw smaakten.

Sta het jezelf toe dat jouw eerste pogingen niet meteen perfect zullen zijn. Wees er zelfs oké mee dat je eerste poging misschien totaal niet is wat je ervan had verwacht.

Bedenk dat je iets gaat proberen en daar wat van zult leren. Dan is de angst om het te doen wellicht al kleiner dan wanneer je van jezelf meteen een topprestatie of Picasso-stuk moet afleveren.

Tip 3. Zie fouten niet als het einde van de wereld

Tja, de kans is altijd aanwezig dat het tóch niet zo gaat zoals je had gewild. Misschien struikel je inderdaad gaandeweg heel hard of heb je toch niet de kennis in huis die je nodig hebt en kun je daardoor niet anders dan toegeven “Ik heb gefaald.”

Waar je wél invloed op hebt, is de manier waarop je aankijkt tegen fouten maken. Heb jij het gevoel dat de wereld vergaat als jouw receptprobeersel meer weg heeft van een smaakloos Olvarit-prutje? Of als je de nieuwe uitdaging op het werk hebt verprutst en tegenvallende resultaten levert? Kijk of het wel echt zo’n drama is als je er in je hoofd van maakt. Moet je er wel zo zwaar aan tillen?

Fouten maken is niet leuk, maar soms wel nodig. Wie het er altijd zonder schrammen en blauwe plekken van afbrengt, zal ook minder leren. Fouten maken is hét recept om te groeien. Zie het als ontdekken wat niet werkt en daardoor een stap dichterbij een beter passende manier komen.

Tip 4. Laat anderen je helpen

De spannende weg die voor je ligt als je iets nieuws of engs doet, wordt nog spannender als je er moederziel alleen voor staat. Maar het goede nieuws is: er zijn vaak wel mensen die je kunnen helpen. Het slechte nieuws: om die hulp vragen, is dan weer lastiger.

Daarom als één van de tips voor faalangst: schakel anderen in. Deel je plannen met iemand en vertel in geuren en kleuren over hoe knikkende-knieën-en-tintelende-vingers-spannend je dit allemaal vindt. Mijn ervaring is dat mensen om je heen de beren op de weg vaak beter kunnen wegwerken dan jijzelf. Zeker als je eenmaal in het negatieve cirkeltje bent gezogen van angst dat het je niet lukt.

Er niet alleen voor staan heeft trouwens nog een groot voordeel: mocht het toch anders uitpakken dan gehoopt, dan kunnen anderen er ook dan voor je zijn.

Tip 5. Maak je eigen successendagboek

Je bent je er misschien niet van bewust, maar ik durf te wedden dat je heel wat mooie successen op je naam hebt staan. En nee, dat hoeft niet altijd iets te zijn wat een ereplaats op je LinkedIn-profiel verdient. Succes kan ook inhouden dat je als persoon bent gegroeid, iets spannends hebt gedaan of op creatief vlak wat hebt bereikt. Elk van die successen is het waard om bij stil te staan. Langer dan een paar seconden.

Houd voor jezelf een successendagboek bij, waarin je elke dag noteert wat er die dag goed is gegaan. Hoe meer je je zelfvertrouwen op die manier kunt voeden, hoe makkelijker het ook wordt om je faalangst te overwinnen door het faalangst-stemmetje er flink van langs te geven.

6. Ga vól tegen de angst in om faalangst te overwinnen

Weet je wat het rottige is met faalangst overwinnen? Het wordt meestal niet minder als je het niet aangaat. Hoe langer je het voor je uit schuift om een spannende uitdaging aan te gaan, hoe hoger de drempel vaak komt te liggen. En hoe meer je hoofd ook een loopje met je neemt door je de ergste doemscenario’s voor te schotelen. “Nee joh, dit is zó eng, dat moet je echt niet proberen.”

Je kunt pas ervaren dat je angst onterecht is door er volledig tegenin te gaan. Door het stemmetje keihard – desnoods met je vingers in je oren – te negeren en dát te doen waar het je van wil weerhouden. Dan pas kun je merken dat het je toch verrassend goed afgaat en daardoor het vertrouwen krijgen dat jouw stemmetje het bij het verkeerde eind had.

Hoe vaker je het probeert, hoe beter het zal gaan en hoe meer je faalangststem zich hopelijk koest kan houden.

7. Laat je brein je niet voor de gek houden

Faalangst komt voort uit je eigen gedachten. Er is helemaal geen bewijs voor dat je gaat falen. Het is iets wat je jezelf aanpraat. Misschien op basis van een paar – vaak compleet willekeurige en irrelevante – ervaringen uit een ver verleden. Je hersenen maken er soms maar een potje van: het schijnt dat ongeveer 70% van onze gedachten negatief zijn.

Maar omdat het om jouw eigen gedachten gaat, kun je er ook zelf een stokje voor steken. Jij kunt besluiten om niet klakkeloos mee te gaan in de negatieve gedachten over jezelf, maar er iets positiefs tegenover te zetten. Want naast de irrelevante niet-succesvolle ervaringen, heb je vast ook genoeg situaties op je netvlies staan waarin je jezelf positief verraste. Probeer dáár eens aan te denken in plaats van aan het negatieve.

8. Wat is het mooiste wat er kan gebeuren?

Je hebt al uitgebreid stilgestaan bij wat er allemaal in de soep zou kunnen lopen. Laten we het positiever benaderen. Wat zou juist de allermooiste afloop kunnen zijn? Denk 5 minuten na over het prachtigste wat er kan gebeuren als jij je angst aangaat. Hoe zou het er voor je uitzien als jouw doelen uitkomen? Wat levert het je op?

Daar bewust over nadenken, kan een enorme stok achter de deur zijn om je faalangst het niet te laten winnen.

9. Stel doelen (zo concreet mogelijk)

Faalangst kan er ook mee te maken hebben dat je doel vaag en onhaalbaar lijkt. Hoe helderder je voor jezelf hebt wat je wilt bereiken, hoe minder spannend dat doel wellicht ook wordt.

Dus denk niet “Ik wil een geweldige presentatie geven”, maar zeg “Ik wil graag alles vertellen wat ik te vertellen heb, ongeacht hoe de presentatie eruitkomt.” Dat is een haalbaarder doel, en maakt het minder eng om de stap naar die presentatie te zetten.

Als je er daarnaast een datum aan koppelt (wanneer ga je dit spannende ding doen?), dan blijft het geen blok dat je kilometers lang met je meezeult, maar móet je wel. Dat helpt mij om uitstelgedrag te voorkomen bij dingen die ik spannend vind.

Nog een fijne bijkomstigheid van een doel stellen is dat je een concreet plan kunt maken om daarnaartoe te werken. Doelen bereik je niet in één dag; daar gaan wat stappen overheen. Zodra je weet waar je over een tijdje wilt staan, kun je de stappen daarnaartoe gaan uitwerken. Zie je doel daarbij niet als Het Grote Ding dat je in één keer moet bereiken. Het is een eindpunt waar je stapje voor stapje naartoe gaat afleggen.