“The only way is up.” Die woorden schreef ik mezelf een jaar of acht geleden. Ik was twintig. Mijn relatie was een tijdje geleden uitgegaan. Mijn hoofd zat vol met gedachten en mijn lijf vol gevoelens die ik liever kwijt dan rijk was. De anorexiastem die destijds in mijn hoofd zat, had me een mentaal en fysiek dieptepunt in gepraat. Ik vroeg me dagelijks af of er echt uitzicht zou zijn op betere tijden. Totdat er stapje voor stapje dat besefmoment kwam: je moet hoop houden. Ik probeerde te geloven dat het alleen beter kon worden. En inderdaad, stapje voor stapje ging ik merken dat er, zelfs als je onderaan de put zit sip te zijn, ergens een lichtje brand waaraan je je kunt optrekken. Daarom dit artikel. Van mij, voor jou. Voor als jij op een lastig punt zit en elk sprankje hoop kunt gebruiken.

Wat kun je doen om hoop te houden?

Hoop houden is geen kwestie van een knop omzetten. Dat dacht ik ook altijd. Voordat ik het anorexia-dieptepunt bereikte, heb ik een lange zoektocht gedaan naar dé onvindbare knop. Maar het bleek dat ik helemaal niet mijn complete mindset en leven hoefde om te gooien. Ik moest mezelf vooral keer op keer bemoedigende woorden toespreken. Niet standaard meegaan met de angstige stemmetjes en de boemannen in mijn hoofd die met doemscenario na doemscenario kwamen aanzetten.

Nee, ik moest mezelf liefdevol toespreken dat die stemmetjes en rotdingen er nu misschien waren, maar dat het beter zou worden. En dan echt!

In die tijd en nog steeds lukt hoop houden mij vooral door me vast te houden aan een paar helpende gedachten. Dit zijn 9 dingen die mij door moeilijke tijden heen slepen. En tuurlijk, ik voel nog steeds weleens hopeloosheid als dingen tegenzitten of als ik ergens mee worstel. Maar die gevoelens zijn minder intens en ebben sneller weg dan toen.

1. Besef dat geen enkele situatie hopeloos is

Misschien herken je de gedachten in je eigen hoofd die woorden geven aan het begrip ‘hopeloosheid’. Uitspraken als “Ik kán niet meer” of “Ik weet het even niet meer” of “Ik wil mijn leven veranderen, maar hoe?”. Je hebt voor je gevoel al tien wegen geprobeerd, met tig mensen gesproken en aan talloze professionals de weg gevraagd, maar nog ben je niet waar je wilt zijn.

Dat is ook hoe ik me in mijn eetstoornisherstel soms voelde. Ik had meerdere therapeuten gezien. Eén van hen had letterlijk tegen me gezegd “Ik denk dat herstel geen optie meer is. We moeten maar gaan voor een stabiele situatie.” Na een tijdje ging ik er zelf ook bijna in geloven dat die hoopvolle toekomst voor mij niet was weggelegd. En tóch bleek er een manier te zijn. Ik moest simpelweg míjn pad naar herstel vinden.

Als er iets is wat die periode me leerde, dan is het dat situaties nóóit hopeloos zijn. Ik heb in die tijd talloze verhalen van anderen gelezen die ook vanuit een lastige situatie waren opgekrabbeld. En hoe meer inspirerende verhalen ik las, hoe meer kracht ik eruit putte om toch met goede moed door te gaan. Mijn situatie was niet voor altijd (of zou in elk geval niet altijd zo zwaar voelen als op dat moment) – daar was ik van overtuigd. En dat geldt ook voor de jouwe.

2. Spreek jezelf toe “The only way is up” (a.k.a. je móet er wel voor gaan)

Het klinkt als de titel van een melancholisch nummer. Zo één van een zangeres met een zichtbare trilling in haar stem en een veel te emotionele videoclip waarin geheid een paar tranen en blikken met uitgelopen mascara voorbijkomen. Voor mij is het vooral een fijne quote waar ik me nog altijd graag aan optrek om hoop te houden.

De woorden klonken voor het eerst door mijn hoofd toen ik volledig gevangen in een eetstoornis mijn hoop beetje bij beetje verloor. Ik was 21 en mijn dagen bestonden vooral uit tegen beter weten in mijn uitgeputte lijf op de fiets slepen om rondjes, rondjes en nog eens rondjes te fietsen. Ik wilde heel vaak mijn leven omgooien. Drastisch ook. Maar uiteraard waren ’s ochtends vaak de angst én de stap zelf veel te groot om dat in één klap te doen. Teleurgesteld in mezelf krabbelde ik terug.

Ergens – ik weet niet meer waar – kwam ik de woorden “The only way is up” tegen. Het is niet dat ik op dat moment – zoals de mensen in ‘Ik vertrek’ die een pannenkoekenrestaurant op Alaska beginnen – nu wel in één keer een 180 graden-ommezwaai kon maken. Maar hoe vaker ik de woorden herhaalde en hoe vaker ik ze – in allerlei vormen – van anderen hoorde, hoe meer ik ging merken dat blijven waar ik was geen optie was. In het diepe springen en dingen anders doen was geen keuze, maar noodzaak. Niet omdat ik dat anderen verplicht was, maar omdat ik het mezelf verplicht was om ook mij eindelijk alles te gunnen wat ik al die tijd wel wilde maar mezelf niet kon geven. Eten. Liefde. Mildheid. Zacht zijn. Rust.

Die woorden spreek ik mezelf ook nu nog vaak toe. Hoop houden en toch blijven doorgaan of vechten voor waar je wilt staan, is het enige wat je kunt doen. Doe het alsjeblieft. Hoe eng ook.

Dingen aangaan en het zo beter maken voor jou is soms de enige weg die je kunt afleggen. Maar je kunt ervan op aan dat die weg het waard is en straks minder zwaar wordt dan dat-ie nu lijkt.

3. Stel jezelf gerust met de gedachte dat niet alles in één keer gaat

Weet je wat het mooie is aan de weg omhoog bewandelen? Het is, zoals elke wandeling, niet zo dat je in één stap bij je eindbestemming bent en dat je leven daardoor radicaal anders is. Nee, je zet steeds weer een voet vooruit, komt beetje bij beetje dichterbij en kunt zo langzamerhand wennen aan de dingen die je achterlaat en wat je ervoor in de plaats krijgt.

Mijn eetstoornisherstel heeft me laten zien dat groei of herstel vaak zoveel groter lijkt dan het in de praktijk hoeft te zijn. Je leven veranderen doe je niet in één dag. Natuurlijk lees je online de verhalen van coaches die ergens een inzicht kregen en vanaf dat moment alles anders deden. Maar die mensen zijn de uitzondering. Hun tempo hoeft het jouwe niet te bepalen. Mijn herstel was ook een kwestie van stapje voor stapje uitdagingen aangaan. Een keer een koekje nemen bij de thee en merken dat er niets gebeurde. Elke week het weegschaalgetal iets omhoog zien gaan. Elke stap voelde spannend en eng. Maar hoe meer stappen ik zette, hoe minder lastig de stap erna vaak voelde.

Hoe bloedstollend eng een verandering ook lijkt, er is altijd tijd om te wennen. Er zijn momenten om uit te rusten en even te beseffen hoe spannend en groots het misschien voelt. In die zin is “the only way is up” geen kwestie van de allerhoogste duikplank nemen en zonder zwemdiploma’s in het diepe trappelen en maar hopen dat je niet kopje onder gaat. Zie het als met zwembandjes watertrappelen, terwijl er een badmeester aan de kant staat, je het zwembad perfect kent en er cheerleaders langs de kant staan om je toe te juichen.

4. Wees nieuwsgierig naar de hopeloosheid, maar ga er niet in mee

Het is heel menselijk om angst te voelen. Wil je leren om angst en gepieker te laten plaatsmaken voor meer hoop, dan is het slim om je angsten te onderzoeken. Waarom ben je de hoop verloren? Waar zit je mee? Waar ben je bang voor? Soms komt het doordat je veel last hebt van onzekerheid en negatieve gedachten. Dan zijn dát gedachten waar je mee aan de slag kunt. Soms heb je iets vervelends meegemaakt wat je steeds als een videoband opnieuw afspeelt en wat ook nu nog je vertrouwen in je toekomst schaadt. In zo’n geval is het goed om daarover te praten en hulp te zoeken.

Vaak blijkt als je de onderzoekersjas aantrekt dat het verlies van hoop gepaard gaat met angst. En dat die angst niet altijd is wat het lijkt. Ik dácht bijvoorbeeld toen ik mijn herstel in ging dat ik bang was voor suiker en dik worden. Maar mijn angst ging daar helemaal niet over. Ik was vooral bang voor de gevoelens die door het aankomen zouden opkomen. Voor het verdriet, de boosheid en de eenzaamheid die daaronder zaten. Weten dat die angst achter mijn gevoelens verborgen zat, hielp mij om ertegenin te gaan. Bij elke hap kon ik denken “Dit gaat niet over deze hap. Ik moet hierdoorheen, voor iets anders.”

Soms blijkt ook dat je angst best overkomelijk is. Je verloren hoop komt bijvoorbeeld doordat je steeds andere mensen ziet die veel sneller (lijken te) gaan dan jij. Je vraagt je af waarom het jou niet lukt. In zo’n geval is je situatie al helemaal niet hopeloos en is het geen kwestie van angsten aangaan, maar van beseffen dat jouw pad uniek is. Iedereen heeft zijn eigen tegenvallers, meevallers, talenten en valkuilen. Accepteer die van jou en bewandel je pad daarmee, zonder je blind te staren op de weg en eindbestemming van een ander.

5. Richt je blik op je mooiste lange-termijn-doelen, niet alleen op vandaag en morgen

Dingen anders doen dan je ze altijd deed, is mega-spannend. Waarschijnlijk sissen onderweg vaak genoeg interne stemmetjes je toe “Zou je dat nou wel doen?”, “Nu kun je nog terugkrabbelen” of – als jouw innerlijke criticus niet met zich laat sollen – zelfs “Loser, waar bén je mee bezig?”. Yup, ik had zo’n venijnige stem die me het laatste toeschreeuwde. Ik had in die tijd soms mijn handen vol aan het gevecht in mijn hoofd. Doorgaan of toch opgeven? Toegeven aan de stemmetjes of vertrouwen op mijn stip aan de horizon? De makkelijke weg kiezen (terug naar af) of toch doorgaan met waar ik mee bezig was?

Wat mij op zulke momenten hielp, was beseffen dat ik mezelf later dankbaar zou zijn. Niet kijken naar alleen dit moment (en de moeite en frustratie die het nu kost), maar heel concreet maken wat het zou brengen op de lange termijn.

• Hoe dragen deze stappen bij aan mijn doel voor later?
• Hoe weerhoud ik mezelf daarvan als ik geen stappen zet?
• Hoe zou ik willen dat mijn leven er over vijf jaar uitziet? Wat kan ik vandaag anders doen om dat voor elkaar te krijgen?
• Wat brengt het me aan narigheid als ik blijf staan waar ik sta?

Op alle momenten dat de moed tot in het puntje van mijn schoen gezakt was, stelde ik mezelf die vragen. Oké, ik vond het nu eng en spannend en ik voelde de verleiding om terug naar af te gaan. Maar ik wist ook: ik wil ooit een leuke baan, ik wil ooit kinderen krijgen, ik wil een fijne relatie, ik wil op mezelf wonen. Dat alles was pas mogelijk door te blijven vechten.

Soms lijkt wat je doet NU weinig verschil te maken. Maar vergis je niet: over vijf jaar kunnen al die stapjes bij elkaar jouw leven die mooie, positieve ommezwaai hebben gegeven. Put daar hoop uit.

6. Denk terug aan al die keren dat jij dit kon

Over één jaar kan je leven er totaal anders uitzien. Op het moment zelf lijken situaties soms het einde van de wereld. Het voelt uitzichtloos en je vraagt je af of het ooit beter wordt. Maar de kans zit er dik in dat je over een jaar terugkijkt en denkt “Verrek, ik ben een heleboel stappen verder!”.

Als je nu graaft in je geheugen, zijn er dan meer situaties waarin je je hopeloos voelde? En waarin je ook na een tijdje ging merken dat het leven beter werd? Zo weet ik nog dat het na een specifieke sollicitatie-afwijzing zes jaar geleden voelde alsof dé droombaan voor mijn neus was weggekaapt en mijn toekomst in duizend stukjes lag. Wat moest ik nu de baan waar ik al mijn zinnen op had gezet naar iemand anders ging? Grappig genoeg zat ik een jaar later bij een andere werkgever, had ik het daar goed naar mijn zin en dacht ik geen dag meer aan de afwijzing van toen.

Dat geldt vaak ook voor grotere situaties. Ik weet zeker dat je situaties hebt meegemaakt waarin je later vol trots over je schouder keek. “Wat? Ik heb het gewoon gedaan! Niet in één keer, maar I made it!”. Haal je zo’n situatie nog eens voor de geest. Welke eigenschap zorgde er toen voor dat het jou lukte? Hoe trots voelde je je toen? Welke woorden sprak je jezelf toe? Wat heeft het je geleerd? De bonk aan kracht die je toen hielp, kan je ook door deze ellendigheid heen sleuren.

7. Zorg voor een vleugje vrolijkheid in je leven

Een hopeloos gevoel is niet iets wat je zomaar – poef – wegblaast. Wel kun je het tijdelijk verdoven door leuke dingen te blijven doen. Door – al is het maar één uur – even niet bezig te zijn met wel of geen hoop. Dat helpt mij altijd in periodes waarin ik me wat moedeloos voel. Ik houd me dan vast aan de dingen die wél fijn zijn. Want die zijn er gelukkig altijd. Dat kan al iets kleins zijn als een vrije middag bij een vriendin doorbrengen, een mooi gesprek, een wandeling in Amsterdam of mooie bloesem aan de takken bewonderen.

Verzamel kleine momenten waarop je even niet bezig bent met de toekomst of met wat je allemaal moet aangaan, maar waarop er alleen hier en nu is. Dat helpt je te landen, kan angsten wat sussen en vermindert überhaupt het gevoel dat er meer is dan je aankunt.

8. Kom op adem

Als ik naar mezelf kijk, dan is hoop verliezen vaak een gevolg van compleet opgaan in mijn gedachtekronkels. Het begint allemaal met één niet zo positieve gedachte. Daarna volgt er nog één, dan een volgende. Hoe meer gedachten er komen, hoe meer mijn rationele ik plaatsmaakt voor een paniekerige piekeraar. Vandaar deze tip om hoop te houden: doe iets om uit je hersenen te komen en weer in contact te zijn met je lijf. Doe ademhalingsoefeningen, ga even in stilte liggen op bed, maak een wandeling of doe iets anders waarbij je je gedachten tijdelijk kunt uitzetten.

Ga vooral niet dóór. Blijf niet doen waar je mee bezig was. Maar neem de tijd om te ervaren wat er allemaal in je omgaat. Wat heb jij nu nodig? Wat voel je? Is het verdriet, boosheid, angst, frustratie, eenzaamheid? En wat zou je liever voelen? Wat helpt je op dit moment om daar meer van te ervaren? Vaak is even rust nemen, iets uitspreken of je hart luchten al genoeg om meer ruimte te ervaren en daardoor hoopvoller naar de toekomst te kijken. Het kan je ook op nieuwe ideeën of oplossingen brengen of wellicht helpt het je om te relativeren.

Hoe dan ook, neem een flinke ademteug en stop even met doorrennen. Soms maakt de hopeloosheid dan al snel plaats voor een positievere blik vooruit.

9. En blijf hoop houden, ook na tegenslag (het is het einde van de wereld niet)

Liever had je die schaafwond en valpartij niet meegemaakt. Maar hoop is niet iets wat verloren gaat als je een enkele keer onderuitgaat. Hoop houden gaat niet over nooit vallen en vlekkeloos richting je doel bewegen. Het gaat om je knieën droogdeppen, opstaan, een helpende hand vragen en weer doorgaan. Beseffen dat er morgen altijd een nieuwe dag is als vandaag niet wilde meewerken. En nieuwe pogingen doen, waarbij elke misstap je weer wat beter leert wat je wél zou moeten proberen.

Jij komt er wel. Vallend en struikelend, maar vooral opstaand en proberend. En hoop houdend. Althans, dat hoop ik 🙂

Wat helpt jou om in lastige situaties hoopvol te blijven?