HSP: drie letters die in zekere zin mijn leven veranderden. Toen ik besefte dat hoogsensitief zijn een eigenschap is, dat meer mensen die hebben én dat het geen schaamteding hoeft te zijn, snapte ik mezelf meteen een stuk beter. Aha, dus dáárom kon ik zo slecht tegen discussiërende mensen op het werk (zelfs als ik er totaal niet in verweven was). En dáárom doe ik geen oog dicht zonder oordopjes in mijn oren en móet ik na een dag lang met vrienden zijn even in een cocon kruipen voordat ik weer aanspreekbaar ben. Op de gemiddelde HSP-checklist kan ik een flink aantal vinkjes zetten. Dit zijn de belangrijkste HSP-kenmerken waarin ik me herken.

Wat zijn HSP-kenmerken?

Drie jaar geleden had ik je raar aangekeken bij het horen van de letters HSP. Is dat de opvolger van lcd-tv’s? Of een nieuw merk allesreiniger? Maar nee, HSP staat voor Hoogsensitief Persoon. Het is een aangeboren karaktertrek die zo’n 15-20% van de wereldbevolking heeft. Concreet houdt het in dat je prikkels sterker waarneemt en dat je ze ook uitgebreider verwerkt dan gemiddeld. De bekendste “bijwerking” daarvan is dat je sneller overprikkeld kunt raken. Als je prikkelzintuigen de hele tijd op standje alert staan, alles waarnemen en dat ook nog eens uitgebreid verwerken, komt er namelijk een heleboel binnen. En ook nog minder gefilterd dan je soms zou willen.

Maar hoogsensitief zijn betekent ook mensen en situaties goed aanvoelen, intens kunnen genieten van kleine dingen en vaak diep over dingen nadenken. Het heeft zowel kanten die je in de weg kunnen zitten (zoals dat ik met oordopjes moet slapen om niet van elke langsrijdende scooter wakker te schrikken) als mooie kanten (iets positiefs heel intens beleven).

Als HSP’er kun je op heel veel manieren dankbaar gebruikmaken van die eigenschap. Door je in te zetten voor de medemens, door juist te werken in een baan waarin die kleine details ertoe doen of door het in allerlei omgevingen aan te voelen als iemand wat nodig heeft. Het blijft alleen, zo heb ik zelf ook gemerkt, een balans zoeken tussen je HSP-kenmerken krachtig inzetten en er juist aan onderdoor gaan. Want doordat je veel dingen waarneemt en ervaart, heb je ook wat meer hersteltijd nodig. En moet je soms leren om dingen van de ander ook bij de ander te laten (mijn grootste valkuil!). Anders liggen burn-outs, stress, overspanning of op z’n minst overprikkeling op de loer.

23 HSP-kenmerken die bij mij een lampje lieten branden

Er is blijkbaar een online afvinklijst met HSP-kenmerken van Elaine Aron (de “ontdekker” van hoogsensitief zijn als karaktertrek). Zij stelde een lijst op met 23 kenmerken van hoogsensitieve volwassenen, waarvan de gemiddelde HSP’er er waarschijnlijk een heel aantal herkent. Voorbeelden daarvan zijn “Ik ben me bewust van subtiele veranderingen in mijn omgeving.” en “Emoties van anderen hebben invloed op mij”. Het schijnt dat je hoogsensitief bent zodra je minimaal 15 van die “HSP-symptomen” herkent. Goh, met mijn 21 vinkjes op dit lijst heb ik het label dan vast terecht op mijn voorhoofd geplakt.

Dit zijn 23 HSP-kenmerken (van Elaines lijst en los daarvan) waaraan ik bij mezelf herken dat ik hoogsensitief ben:

1. Vroeger werd ik al vaak “gevoelig” genoemd. Op de basisschool was ik een stil en verlegen meisje dat een rijke fantasiewereld had en heel diep over dingen kon nadenken. Al op jonge leeftijd kon ik me druk maken over grote maatschappelijke thema’s als dierenwelzijn en oorlogen. Ik geloof dat het label “gevoelig” (net als “verlegen”) best vaak uit de mond van leerkrachten is gekomen. Ook laatst nog kreeg ik van een lieve tante terug dat ik vroeger al iemand was die haast voelsprieten leek te hebben voor alles om haar heen.
2. Ik schrik snel. Maar dan ook echt heel snel, en daar hoeft niet eens een spannende film voor op te staan. Als Bart onaangekondigd de kamer in loopt en opeens achter me staat, schiet ik nog net niet tegen het plafond. Ook als onze bel gaat (die een paar tandjes harder is dan nodig om te begrijpen dat je naar de deur moet), moet ik vaak eerst een seconde bijkomen voordat ik een stap richting de deur kan zetten. En dan heb ik het nog niet eens gehad over het kijken van films.
3. “Repeterende geluiden” geven me de zenuwen. En dan ook kleine geluidjes. Denk aan klikkende pennen, tikkende klokken of een krakende stoel. Zo stopte ik op mijn meisjeskamer vroeger mijn tikkende klok ’s nachts altijd in de kledingkast, omdat ik anders niet in slaap kon komen. En dingen als fluitconcerten of zenuwtrekjes met pennen of tikkende voeten kan ik nooit zo waarderen, vooral niet onder werktijd dan. (Het grappige is dat ik dan weer wel prima door geroesemoes heen kan werken.)
4. Spannende films bezorgen me slapeloze nachten. En mijn niveau van “spannend” ligt al ergens op het niveau Flikken Rotterdam. Ik probeer het heus weleens om tóch zo’n film of serie op te zetten, ook omdat ik wel een zwak heb voor thrillers. Maar als ik dan ’s nachts drie uur lang naar het plafond lig te staren, weet ik weer waarom dat niet zo’n best idee was. Zo heb ik nog steeds de laatste twee afleveringen van Flikken Maastricht niet gezien omdat de creep uit het laatste seizoen me steeds de stuipen op het lijf jaagt en ik nog op zoek ben naar een goed moment om daar zonder de schrikscheuten en korte nachten erna naar te kunnen kijken.
5. Ik voel het vaak aan als iemand zich niet fijn voelt. Het lukt me bijna niet om niet bezig te zijn met hoe anderen zich voelen. Dat is een van de HSP-kenmerken die me soms flink in de weg zit (terwijl het ook een mooie kant heeft, namelijk dat ik het vaak merk als iemand iets nodig heeft). Als bijvoorbeeld iemand uit een groep zichtbaar niet lekker in zijn vel zit of als er wat speelt tussen twee mensen (al is het onuitgesproken), dan merk ik dat vaak de hele tijd aan de sfeer en heb ik de neiging om het te willen oplossen. Nogal vermoeiend soms! Wordt aan gewerkt, zullen we maar zeggen.
6. Ik heb na drukte ernstig de behoefte om me terug te trekken. Gewoon even ik en mijn laptop. Met oortjes in het liefst. Op zo’n moment ben ik vaak ook gewoon echt even onbereikbaar voor gezellige kletspraatjes. Na een half uur ben ik weer aanspreekbaar en zit mijn prikkelbatterij niet meer op het bijna-leeg-niveau.
7. Met mijn reuk is niets mis. Integendeel, ik heb nogal een sterke reuk. Dat is fantastisch als random voorbijgangers toevallig een heerlijk parfum op hebben en ik dat al vanaf een afstandje ruik. Het is minder geweldig als iemand in je omgeving flink zweet. Schijnt ook een van de HSP-kenmerken te zijn (niet dat zweten, wel die reuk!).
8. Ik heb last van overweldigende situaties. Bijvoorbeeld als er een ruzie is, als ik verhalen hoor over iemand die ernstig ziek of overleden is (zelfs al kende ik die persoon niet), als er een traumahelikopter door de lucht vliegt of als het nieuws volop over heftige gebeurtenissen gaat. Dat soort dingen kan ik me enorm aantrekken. Nu kan overweldigend natuurlijk ook in positieve zin zijn. Ik zoek heus weleens (leuke!) overweldigende situaties op, zoals events, beurzen, drukke winkels of grote steden met veel mensen. Grappig genoeg heb ik ook wel weer behoefte aan dat soort prikkels. Ik heb daarna alleen wel extra veel zin in even geen enkel ander gezelschap dan me, myself and I.
9. Geen meekijkers over de schouder graag! Toen ik nog in loondienst werkte, vond ik dit één van de vreselijkste dingen. Ik klap compleet dicht als ik on the spot terwijl iemand meekijkt de perfecte zin moet zien te formuleren. Met een meekijker weet ik overigens ook opeens bepaalde knopjes niet meer te vinden.

10. Ik heb een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Zo zou ik onmogelijk kunnen werken voor bedrijven waar ik niet volledig achter sta. Als er over een bepaalde groep mensen of over één persoon naar wordt gesproken, heb ik vaak de neiging om de andere kant te belichten. Zo kan ik nooit zo goed dealen met alle nogal persoonlijke Twitter-kritiek op mensen uit bepaalde tv-programma’s. Ik kan gewoon slecht tegen onrecht of vooroordelen die in mijn ogen niet terecht zijn. Ook als ze totaal niet over bekenden van mij gaan dus!
11. Als er te veel gebeurt, ben ik snel gestrest. Ik denk dat ik best een volle energietank heb en vrij veel kan doen op een dag. Maar ik krijg wel stress als mijn planning in het water valt en er allerlei onverwachte dingen gebeuren of bijkomen. Nee, de prijs van meest flexibele persoon op aarde zal ik niet winnen. Als er opeens iets dringends is wat alle tijd opslurpt, moet ik echt even schakelen. Iets langer dan “even” soms. (Grappig genoeg houd ik qua werk dan weer wel van ad-hoc-klussen en wat druk op de ketel soms.)
12. Aan grote veranderingen moet ik wennen. Ik vind het altijd maar knap als ik zie hoe mensen met backpacks de wereld over trekken, om de twee jaar kunnen verhuizen of andere grote veranderingen doormaken alsof het niets is. Ik vind zoiets als een verhuizing dus echt iets heftigs en ingrijpends. Ik weet nog dat ik het als kind zelfs een ding vond om van slaapkamer te wisselen. Ik word bij dat soort grootse veranderingen een sentimentele emo-koe die bij alle laatste en eerste keren stilstaat.
13. Ik merk subtiele veranderingen om me heen. En vaak ook bij anderen. Zo zie ik het vaak direct als mijn schoonvader twee stoelen van plek heeft verwisseld, als iemand een nieuwe bril heeft of als de kruidenpotjes niet in de juiste volgorde staan. Bart spreekt weleens van “the magic cabinet”: hij zet een kruidenpotje er op een willekeurige plek in en de volgende dag staat het geheid op het juiste plek terug. Ik was het niet. Het was pure magie. Nee sorry, ik kan dat echt niet laten.
14. Ik word onrustig van veel chaos. Met mijn werkplek (lees: eettafel) naast de keuken zorg ik er altijd voor dat het aanrecht netjes opgeruimd is, omdat vieze vaat op het aanrecht me compleet uit mijn concentratie haalt. Ook van slingerende balpennen, verdwaalde waxinelichtjes of andere kleine troepjes word ik niet blij. Ik zorg er dan ook altijd voor dat mijn werkplek netjes opgeruimd is.
15. Ik heb vaak tijd nodig om met dé keuze te komen. Of om mijn visie te delen. Ik sta – in slecht kantoorjargon gezegd – niet bepaald in mijn kracht als je onaangekondigd een diepgaande “En, wat vind jij ervan, Romy?”-vraag op me afvuurt in een meeting. Ik ben vaak op mijn best als ik wat bedenktijd heb. Al is het maar één minuut. Geef me een klein beetje tijd. Dan beloof ik dat ik met een beter antwoord dan “Euh, ja, goed idee, hoor!” kom.
16. Ik kan intens genieten van kleine dingen. Dat vind ik een van de mooiste HSP-kenmerken. Soms kunnen kleine dingen me compleet ontroeren en daar geniet ik dan volop van. Dat heb ik bijvoorbeeld als een lievelingslied op de radio komt, als Pippa bij me komt liggen of als ik iets eet wat als een ware traktatie smaakt. Ik kan dan helemaal opgaan in die genietervaring.
17. Kan het ook één op één? In grote mensenmassa’s ben ik niet op mijn best. Ik houd van diepgang in gesprekken en vind het fijn om mensen écht goed te leren kennen. Daar past elke vijf minuten hoppen van gesprekspartner naar gesprekspartner op een borrel niet zo goed bij. Ik heb dan ook eigenlijk bijna alleen maar “losse” vriendinnen en vind het heerlijk om zoveel mogelijk één op één met hen af te spreken in plaats van grote groepsuitjes te plannen.

18. Ik ben een eindeloze gedachtenpoeper. Echt, mijn hoofd moet altijd over dingen doordenken en nog eens doordenken en vervolgens kijken of er ergens in een hoekje misschien nog verder te doordenken valt. Ik kan over van alles heel diepgaand nadenken. Dan zitten we tv te kijken, poppen er opeens allerlei filosofische hersenspinsels op of maak ik een of ander bruggetje dat ik zelf ook niet helemaal logisch vind.
19. Ik ben vaak erg gericht op anderen. Yup, dat heeft me voorheen (nu gelukkig niet meer zo!) jarenlang pleasen opgeleverd. Ik ben altijd veel bezig met hoe een ander zich (mogelijk) voelt en wil dan nare gevoelens graag oplossen of voorkomen. De minder leuke kant van HSP zijn! Gelukkig gaat het me de laatste tijd beter af om meer afstand te houden van gevoelens van anderen. Ik was vaak geneigd om me net zo verdrietig te voelen als een ander. Of om juist blijdschap enorm over te nemen. Dat laatste is natuurlijk mooi, het eerste minder.
20. Hallo stress, hallo lichamelijke klachten. Voor mijn prikkelbare darmen heb ik al veel specialisten gezien. Iedereen heeft uiteraard een andere visie, maar over één ding waren ze het allemaal eens: mijn lichaam reageert nogal heftig op stress. Als ik gespannen ben, kan ik ervan op aan dat mijn buik binnen de kortste keren opzet. Ik slaap dan slechter, heb eerder pijntjes en ben gewoon niet de beste versie van mezelf wanneer de stress door mijn lijf giert.
21. Alleentijd graag! Misschien wel de belangrijkste uit dit lijstje met HSP-kenmerken: mijn momenten op mezelf zijn me heilig. Ik verveel me nooit ook maar een moment als ik in mijn uppie ben en laad van niets zo erg op als van even helemaal alleen zijn. Gaat op zo’n moment de telefoon of kom ik plotseling de buurvrouw tegen terwijl ik nét onderweg was naar een alleentijdmoment, dan kan ik daar stiekem zelfs een beetje van balen.
22. Mijn hoofd is een drukke bedoening. Gelukkig niet alleen met nadenkeritus. Ik kan er ook juist flink op los dromen en fantaseren. Al sinds ik jong ben, heb ik altijd heel veel plannen, dromen of mooie dingen waar ik over nadenk. Dat strooien met creatieve ideeën is iets wat mij tekent, en misschien vind ik het ook wel een van de mooiste en fijnste HSP-kenmerken uit dit lijstje. Soms zou ik willen dat mijn brein een uitknop had, maar aan de andere kant heeft dat actieve ideeënbrein me ook veel leuke dingen opgeleverd.
23. Ik voel vaak goed aan wat ík nodig heb. Daar ook gehoor aan geven is een tweede, maar ik word er steeds iets beter in. Lief zijn voor jezelf en soms toegeven aan bepaalde grenzen of overprikkelings-symptomen is in mijn ogen één van de belangrijkste dingen om als HSP’er te doen. Ja, je hebt grenzen, net als ieder mens, en daar is niets mis mee. Zodra je je grenzen bewaakt en je hooggevoeligheid accepteert in plaats van ertegen te vechten, wordt het leven als HSP’er veel luchtiger.

Zijn er HSP-kenmerken uit dit lijstje die jij herkent bij jezelf?