“Wel wat stil” stond er standaard op mijn schoolrapporten. Ik haalde prima cijfers, maar durfde weinig te zeggen in de klas. Het was zeker niet zo dat er niets te zeggen viel. Mijn hoofd maakte overuren, maar ik was te verlegen om al mijn hersenspinsels in de groep te gooien. Wat zouden ze wel niet van me vinden? Wat als ik compleet afga? Dus hield ik wijselijk mijn mond. Lange tijd dacht ik dat ik nu eenmaal dat verlegen, stille meisje in niet te opvallende kleding was. Totdat ik ging inzien dat ik – ondanks de reactie van mijn juf – helemaal niet aan dat verlegen-meisje-imago hoefde vast te houden. Ja, ik ben verlegen. Maar dat hoef ik niet te blijven. Je kunt je verlegenheid stapje voor stapje minderen. Dit zijn 9 tips die mij hielpen.

Oké, wat is verlegenheid precies?

Verlegen zijn is niet hetzelfde als stil zijn of introvert zijn. Verlegenheid betekent dat je je vanuit angst (bijvoorbeeld voor wat mensen van je vinden) op de achtergrond houdt. Je durft bijvoorbeeld het woord niet te nemen in een vergadering, durft jezelf niet zo goed te laten zien in een groep of houdt je afzijdig in een groep. En dan niet omdat je niets hebt in te brengen of vanaf een afstandje observeren prima vindt. Nee, je doet het omdat je angst voelt. Angst voor afwijzing bijvoorbeeld. Of onzekerheid over wie je bent. Het kan zelfs zo erg zijn dat je als een berg opziet tegen zoiets als een presentatie, vergadering of feestje.

Vaak komt verlegenheid voort uit overbewustzijn. Je bent je overbewust van je eigen gedrag én overbewust van wat er zich om je heen afspeelt. Daar had ik zelf als kind al last van (en nu nog steeds wel soms). Ik kon complete gesprekken drie dagen later nog woord voor woord herhalen. Terwijl de ander waarschijnlijk allang was vergeten welke exacte woorden ik had uitgesproken, piekerde ik nog steeds of ik wel de juiste formulering had gebruikt. En als er bijvoorbeeld tijdens mijn presentatie iemand gaapte of mijn gesprekspartner me wazig aankeek, was ik bang dat het aan mij lag.

Dat alles leidde bij mij destijds (vooral in mijn eerste jaren op de universiteit) tot een vicieuze cirkel van verlegenheid. Hoe meer ik elk woord afwoog en ging geloven dat anderen vast raar over me dachten, hoe meer ik in mijn eigen schulp kroop en dan maar mijn mond gesloten hield. Je begrijpt: dat is nou juist niet de strategie om van je verlegenheid af te komen.

Verlegenheid: niet erg, totdat je er zelf last van hebt

Verlegenheid is in mijn ogen pas een probleem als je er zelf last van hebt en het een obstakel wordt. Daarmee wil ik zeggen: verlegen zijn en je op de achtergrond houden kan heel mooi en waardevol zijn. Je heel bewust zijn van jezelf en je omgeving ook. Ik ben nog steeds in groepen eerder op de achtergrond dan dat ik volop aan het woord ben. Dat is voor mij oké. Ik ben nu eenmaal een introvert die soms – dromerig als ze is – compleet in gedachten verzonken raakt of zo druk is met observeren en nieuwe ideeën bedenken dat de wereld even langs me heen gaat. Prima!

Voor mijn gevoel wordt verlegenheid pas een probleem als het je ervan weerhoudt om dingen te doen die belangrijk voor je zijn. Bijvoorbeeld wanneer je wel een mening hebt, maar die niet durft uit te spreken. Of als je na een vergadering wegloopt met een knagend gevoel omdat je niet hebt gezegd wat je had willen zeggen. Of omdat je het liefst knalgele polkadot-jurken zou dragen of je huis in paarse accessoires hult, maar dat niet durft uit angst voor wat de achterbuurvrouw, je neef en de kat van je oma daar wel niet van vinden.

Mijn verlegenheidsverhaal: ook ik ben verlegen (of nou, was)

Dus ja, ik ben verlegen. Of nou ja, nu niet meer zo. Maar ik was het wel heel lang. En niet zo’n beetje ook.

Ik heb mezelf heel lang weggestopt. Verhuld in grijze kleding. Mijn mond dichtgehouden als ik die open had moeten trekken. Mensen over grenzen laten gaan waarvan zij niet konden weten dat ik ze had, omdat ik er nooit met een woord over repte. Meningen ingeslikt. Emoties niet gedeeld terwijl het me had geholpen als ik dat wel had gedaan. Het was niet dat ik geen mening had of niet wilde meedoen. Ik was simpelweg bang voor alle mogelijke meningen van anderen.

Ik dacht dat mensen niets van me zouden vinden zolang ik maar stil was. Maar wat blijkt? Ook als je stil bent, vinden mensen nog wel iets van je. Te stil bijvoorbeeld. Dus hoe erg is het dan eigenlijk om wél zichtbaar te zijn, als mensen toch altijd – wat je ook doet of zegt – hun mening over je klaar hebben?

Op de universiteit kon ik met een vleugje jaloezie kijken naar de mensen die in een collegezaal gevuld met 200 studenten hun hand durfden op te steken om de perfecte kritische vraag te stellen. Vragen lagen regelmatig ook op het puntje van mijn tong. Maar ik slikte ze liever in dan dat ik een microfoon in mijn handen gedrukt en daarmee ook 200 paar ogen op me gericht zou krijgen.

Pas rond mijn 24e begon ik vaker mijn mond open te trekken. Ik denk dat het keerpunt kwam tijdens mijn eerste baan. Daar had ik enorme mazzel met mijn leidinggevende: zij leerde me om in een corporate omgeving meer op mijn strepen te gaan staan. Toen ik daarna ondernemer werd, móest ik wel uit mijn schulp kruipen. Klanten kunnen je onmogelijk vinden als jij niet van je laat horen. Het dwong mij, samen met mijn blog – waarin ik steeds meer open ben geworden – om meer en meer te gaan staan voor de dingen waarover ik al zo lang mijn mond had willen opentrekken.

Hoe onwennig en spannend het soms ook voelt, ik probeer meer naar buiten te treden. Omdat ik voel dat het niet-muurbloempjes-imago mij een stuk gelukkiger maakt. Alhoewel, op feestjes sta ik het liefst nog steeds aan dat ene bartafeltje achteraf. Balans is alles, zullen we maar zeggen.

Hoe kun je je verlegenheid verminderen?

Denk jij nu ook “Ik ben verlegen en daar wil ik wat mee”? Ik ben ervan overtuigd dat verlegenheid niet je leven lang aan je hoeft te blijven plakken. Ook ik was dus jarenlang – tot ver na mijn twintigste – heel verlegen. Maar met heel veel kleine stapjes ben ik ervan teruggekomen, en nu – op mijn 30e – zou ik mezelf niet meer verlegen noemen. Ik ben wel introvert en geen haantje de voorste. Maar als ik iets te zeggen heb of iets spannends wil doen, dan kan ik gelukkig prima mijn vrouwtje staan. Dit zijn 9 tips die mij hebben geholpen om langzaam maar zeker afscheid te nemen van de overtuiging “Ik ben verlegen”. Misschien helpen ze jou ook.

1. Besef dat mensen niet zoveel van je denken als jij denkt. Maar echt. Het lijkt misschien alsof mensen altijd hun mening over je klaar hebben. Alsof iedereen het direct opmerkt (en jou suf vindt) als je niet uit je woorden komt tijdens een presentatie. Maar mensen letten helemaal niet zo op al die details en zijn überhaupt niet zoveel met jouw gedrag of woorden bezig als dat jij dat bent. Besef dat ieder mens veel nadenkt over zijn eigen gedrag en uitspraken. Zelfs zo veel dat ze waarschijnlijk niet zoveel hersenruimte over hebben om fulltime met jou bezig te zijn. En als ze al iets denken, dan is het waarschijnlijk hooguit een vluchtige gedachte die ze morgen alweer zijn vergeten.
2. Focus op jouw gevoel en gedachten, niet op alles om je heen. Probeer je aandacht op spannende momenten te richten op jezelf, niet op alle anderen om je heen. Wat voel jij nu? Wat heb jij op dit moment nodig om het minder spannend of lastig te vinden? Kijk of je je voelsprieten naar jezelf kunt richten in plaats van naar ieder ander. Misschien zie je mensen om je heen een keer fluisteren, voel je spanning tussen anderen of is er veel onrust. Kijk of je je aandacht daarvandaan kunt halen. Zeker als je iets spannends gaat doen, draait het even niet om alle ruis om je heen, maar om jou. Als je het lastig vindt om niet afgeleid te raken door alles om je heen, kan het helpen om vooraf een ademhalingsoefening te doen. Adem een aantal keer met je ogen dicht in en uit naar je buik. Dat helpt misschien om ook straks dicht bij jezelf te blijven.
3. Maak de situatie niet groter dan die is. Op sommige momenten komt je verlegenheid vast extra heftig opzetten. Bijvoorbeeld als je een spannend telefoontje moet plegen of een presentatie gaat geven. Op zulke momenten helpt relativeren mij enorm. Wat is het ergste wat er kan gebeuren? Misschien ga je inderdaad blozen. Wat dan nog? Wellicht kom je niet uit je woorden en moet je een slok water nemen om je te herpakken. Oké, en dan? Probeer in plaats van te doemdenken te denken in oplossingen. De kans is groot dat het aller-allerergste doemscenario zo erg nog niet is (of dat het totaal onrealistisch is!). En dat je voor veel situaties echt wel een plan B hebt.
4. Ga spannende situaties bewust niet uit de weg. Hoe vaker je aan de verlegenheid of zelfs sociale angst toegeeft, hoe erger het wordt. Iedere keer dat jij een situatie uit de weg gaat, geef je daarmee een signaal aan jezelf “Ik kan dit maar beter niet doen. Het lukt toch niet!”. En dat terwijl je helemaal geen bewijs hebt dat je hierin faalt. Mij hielp het om talloze keren uit mijn comfortzone te gaan. Toch maar wel aanbieden dat ik die presentatie geef (terwijl ik dat destijds doodeng vond). Toch maar wel zelf dat spannende telefoontje plegen in plaats van het aan een ander over te laten. Elke spannende situatie die je alsnog aangaat, kan je zomaar een mooie succeservaring opleveren. Oftewel: een bevestiging dat je dit heus kunt.

5. Zie elke situatie als op zichzelf staand. Bij mij kwam de onzekerheid vooral voort uit eerdere minder succesvolle ervaringen. Zo probeerde ik ooit tijdens een vergadering als 23-jarige iets te zeggen, maar kwam ik er onmogelijk tussen. En toen ik iets probeerde te zeggen, werd mijn inbreng al snel tenietgedaan. Je kunt dan gaan geloven dat zoiets bij elke vergadering gebeurt en dat je dus maar beter altijd je mond kunt dichthouden. Maar probeer eerdere ervaringen niet mee te nemen in je verwachting van een nieuwe situatie. Elke situatie staat op zichzelf. Je krijgt te maken met nieuwe mensen, je groeit zelf als persoon, je gaat er misschien met een andere insteek in, de omstandigheden zijn anders… Zie eerdere minder succesvolle ervaringen niet als een bevestiging van jouw falen, maar als lessen die je helpen om het nu (nog) beter te doen.
6. Kom vaker op voor jezelf. ‘Nee’ zeggen en grenzen aangeven hoeft niet je nieuwe hobby te worden (de mijne is het ook zéker niet). Maar het uitspreken als je iets niet prettig vindt of als iets niet lukt, helpt enorm om je zelfverzekerder te voelen. Hoe vaker je grenzen stelt, hoe natuurlijker het gaat voelen om jezelf niet weg te cijferen. Het heeft mij enorm geholpen om dichter bij mezelf te blijven en is überhaupt best handig om vervelende situaties voor te zijn. Tip: vind je voor jezelf opkomen lastig? Begin dan met een relatief makkelijke situatie, zoals een klacht indienen bij de klantenservice of iemand erop wijzen dat diegene voordringt in de rij. Die mensen zie je daarna niet meer. Een mooie oefening dus als je het nog spannend vindt om dit bij bekenden te doen!
7. Zoek bewust contact op. Als je verlegen bent, is de verleiding misschien groot om dan maar veel alleen te zijn. Niets mis mee als je daar ook echt van geniet. Maar als je stiekem juist graag vaker mensen om je heen zou hebben, is het belangrijk om contact niet uit de weg te gaan. Hoe meer je je afzondert, hoe meer je verstrikt kunt raken in je eigen onzekerheden. En heb je het gevoel dat je bij de mensen om je heen niet echt jezelf kunt zijn? Kijk of je andere mensen kunt vinden. Schrijf je bijvoorbeeld in bij een sportclub of ga naar workshops waar je mensen ontmoet met wie je een gezamenlijke interesse deelt. Of bekijk mijn tips voor introvert en eenzaam zijn.
8. Zeg niet steeds tegen jezelf “Ik ben verlegen”. Dat is namelijk een belemmerende overtuiging. Sommige eigenschappen zitten in je, maar verlegenheid kun je overwinnen. Dus zeg niet te vaak dingen tegen jezelf als “Daar ben ik te verlegen voor” of “Nee, dat durf ik niet!”. Kijk of je er iets helpends voor in de plaats kunt zetten. Bijvoorbeeld “Ik kan meer aan dan ik denk” of “Het hoeft niet perfect, maar ik ga het proberen”. Dat helpt veel meer om spannende situaties toch aan te gaan dan steeds tegen jezelf te zeggen “Ja maar, ik ben verlegen”.
9. Vier je succeservaringen. En vergeet ook zeker niet om jezelf op een welverdiend schouderklopje te trakteren wanneer je succesvol tegen je verlegenheid bent ingegaan en bijvoorbeeld – ondanks de spanning, het stamelen of het blozen – toch het woord hebt genomen. Het hoeft niet perfect te gaan. Je mag best over je woorden struikelen of achteraf denken dat het beter kon. Maar focus niet te veel op de details. Hallo, je hebt het gewoon gedáán! Dat is het allerbelangrijkste. Daar mag je trots op zijn. Elke keer opnieuw.

Ben jij verlegen (of ben je het ooit geweest)?