“Je bent te lief!” Die paar woorden heb ik al vaker uit de mond van Bart of vriendinnen gehoord. En dan niet op de compliment-manier, maar om me erop te wijzen dat ik mijn grenzen soms best steviger mag aanzetten. Maar als je graag aardig bent voor anderen en daarom soms een beetje mee veert, is dat dan meteen te lief? Wanneer is te lief zijn pleasegedrag en wanneer is het gewoonweg aardig? Assertiever worden en vaker – op een aardige manier – zeggen wat ik vind of wil, is een thema waar ik de afgelopen 10 jaar vól in ben gedoken. Wereldkampioen assertief zijn ben ik zeker niet. Iemand met nogal wat vallen-en-opstaan-ervaring wel. Daarom wat signalen waaraan ik herken dat ik in de te-lief-modus schiet én 7 tips tegen onnodig pleasen.

Lief zijn is zeker mooi

Laat ik ermee beginnen dat ik “Je bent te lief” zeker niet altijd een terechte opmerking vind. In mijn ogen heeft de wereld best wat meer liefheid nodig. Hoe wereldverbeterende-goeroe-achtig die uitspraak ook mag klinken.

Het is mooi om lief te zijn tegen elkaar. Ik denk dat de wereld er baat bij heeft dat we over het algemeen vaker onze mening inslikken als je niets aardigs te zeggen hebt. Aan opmerkingen als “Nou, die gele jurk zou ik niet dragen, hoor!” heeft een ander precies niks. Ik geloof ook dat de wereld mooier is als we nieuwsgierig zijn naar andere meningen in plaats van daar te snel een “Die is gek!”-label op te plakken. En dat het sowieso waardevol is om niet te snel van dingen een punt te maken. Sommige frustraties zijn het misschien niet waard om een discussie met stemverheffing aan te wijden.

Maar lief zijn kent een grens. Want ja, het is mooi om soms meningen in te slikken, voor anderen klaar te staan of je eigen belangen te parkeren als een situatie daarom vraagt. Maar er zijn ook momenten waarop je met te lief zijn aan jezelf voorbijgaat. Dan is te lief zijn vervelend voor anderen (zij hebben misschien geen idee dat ze je kwetsen of dat je met tegenzin en angstzweetdruppels over je rug meegaat naar hun favoriete horrorfilm). Maar vooral is het vervelend voor jezelf. Jij geeft keer op keer het signaal aan jezelf af dat jij je moet voegen naar anderen, ook als dat niet goed is voor jou.

“Je bent te lief” – is dat pleasegedrag?

In mijn ogen is het dus niet direct een probleem als je vaak lief en aardig blijft en bijvoorbeeld niet snel boos wordt. Dat heeft ook iets heel moois. Als je maar voor jezelf kunt herkennen wanneer het doorslaat naar té lief doen.

Dat eerste is mooi. Zolang je het niet om de haverklap doet natuurlijk. Het tweede kan uit de hand lopen. Door bijvoorbeeld niet aan te geven “Hé, dit vind ik vervelend” of “Nee, dit past nu niet in mijn agenda!”, geef je continu het signaal af naar jezelf en anderen dat jouw behoeften niet zo belangrijk zijn. Je voelt of weet diep van binnen wel dat je iets niet aankunt of vervelend vindt. Maar nee joh, daar hoef je niets mee.

Oftewel: lief zijn is goed, mooi en fijn. Maar als je er ’te’ voor zet en vaak lief bent uit angst de ander teleur te stellen, dan doe je daarmee jezelf geen goed. En de ander uiteindelijk ook niet.

Waarom ik probeer te stoppen met te lief zijn?

Ik ben heel lang een waait-met-alle-winden-mee-persoon geweest. Werkte in loondienst iedereen standaard op zaterdag nog even door? Dan deed ik dat ook zonder te klagen. Zei niemand “Hé, waarom zeg je dit?” als een hoge pief in een vergadering iets zei wat niet door de beugel kon? Dan zit ik daar met een awkward gevoel, maar hield ook ik mijn lippen op elkaar. Ik pakte alle opdrachten aan die op mijn pad kwamen. Kreeg ik onterechte kritiek? Dan reageerde ik daar alsnog lief, soms zelfs met ‘Sorry’, op in plaats van aan te geven dat ik het een stomme opmerking vond.

Met name als jonge twintiger hoopte ik dat mensen me om die mentaliteit zouden waarderen. Maar het werkte averechts. Hoe vaker je gratis extra werk verricht, hoe meer mensen gaan denken dat dit erbij hoort en het nog eens proberen. Als ik vaker meeging naar actiefilms, gingen ze denken dat dit mijn type films was (terwijl het dat totaal niet is). En als je mensen maar laat strooien met goedbedoelde rotopmerkingen, dan kunnen die mensen ook niet inzien dat zo’n opmerking jou of een ander misschien raakt.

Dus probeer ik – met veel hulp van Bart, die nog regelmatig zegt “Je bent te lief in deze situatie” – minder vaak té aardig te zijn. Ik wil nog steeds een lief, respectvol en aardig persoon zijn. Maar dan zonder over mijn eigen grenzen heen te laten gaan en zonder mezelf of mijn energie daarbij te verliezen. Dat levert veel op:

• Anderen leren je er beter door kennen. Ze snappen bijvoorbeeld dat jij je werk graag plant en dus niet last-minute dingen kunt oppakken. Zo kunnen ze beter rekening houden met jouw behoeften.
• Het vergroot je zelfvertrouwen als je opkomt voor jouw grenzen en gevoelens in plaats van het gevoel te hebben dat anderen die niet respecteren.
• Je voorkomt er een gebarsten-bom-moment mee. Als je nooit zegt dat je het vervelend vindt als je collega werk over de schutting gooit, dan komt er na 10 situaties waarschijnlijk een moment waarop de bom barst. Dan is een constructief gesprek lastiger te voeren. Dus zeg er liever al eerder iets van.
• Je bewaakt je tijd en energie beter. Je agenda hóeft niet volledig door anderen te worden bepaald. Jij hebt er ook zeggenschap over. Door soms ‘nee’ te zeggen of te laten blijken wat je wel en niet wilt, voel je je meer in control.

Tekenen dat je te lief bent

Ik denk dat je aan een paar dingen kunt herkennen dat je te lief bent op de minder positieve manier. Dit zijn een paar signalen waaraan ik bij mezelf herken “Oh jee, ik schiet weer in de drang om het lieve meisje te zijn”:

• Jij bent een ja-knikker. Het lijkt voor anderen alsof je het altijd overal mee eens bent, terwijl dat uiteraard niet zo is.
• Je voelt je verantwoordelijk voor hoe anderen zich voelen. Als een ander zich verdrietig of boos voelt, vind je het lastig om de emotie bij de ander te laten.
• Je vindt het moeilijk om grenzen aan te geven en laat er regelmatig overheen gaan.
• Je slikt vaak dingen in die wel degelijk belangrijk voor je zijn. Je spreekt je bijvoorbeeld niet uit als een opmerking je raakt.
• Je hebt moeite met ‘nee’ zeggen en zegt regelmatig ‘ja’ met tegenzin.
• Je hebt er moeite mee als mensen boos op je zijn of – nog erger! – als je mensen teleurstelt.
• Je bent een ware kameleon: in elke omgeving pas je je gedrag, mening of reacties aan anderen aan.
• Je haalt jezelf vaak te veel op de hals (qua werk, huishoudelijke taken, privé-afspraken, etc.) omdat je niemand “in de steek wilt laten”. Ook niet als je daarmee jezelf de stress in helpt.
• Je vindt het gevoel van een ander belangrijker dan dat van jou. Je loopt liever jezelf voorbij om de ander blij te maken dan dat je de ander teleurstelt en voor jezelf kiest.

Herken je daar veel van? Dan is dat misschien een teken dat je te lief bent. Of dat er in elk geval iets aan je grenzen-stel-skills gesleuteld mag worden.

Je kunt ook lief en aardig zijn zónder over je heen te laten lopen

Dit was voor mij een mindblowing inzicht. Dat je niet áltijd lief en aardig bent door te doen wat de ander vraagt, maakt je niet meteen een onaardig mens.

Het is niet zwart-wit. Je kunt heel goed op een aardige manier je grens aangeven. ‘Nee’ zeggen hoeft bijvoorbeeld niet meteen stampvoetend, met een harde stem en met gebalde vuisten. Je kunt ook op een rustige toon zeggen “Nee, dat gaat me niet lukken. Zullen we een andere keer afspreken?” of “Ik vond het niet zo prettig dat je dat zei”.

Dus: een keer niet tegemoetkomen aan een ander is niet meteen onaardig of niet lief. Juist als je de neiging hebt om te lief te zijn, kun je waarschijnlijk als de beste je boodschap vriendelijk overbrengen. Vertrouw daarop en zeg een keer ‘Nee’ of spreek iemand ergens op aan. Op jouw manier. Zonder stemverheffingen en nare woorden. Maar wel in duidelijke taal.

7 tips voor als je te lief bent

Heb jij inmiddels door van jezelf dat je (in bepaalde situaties) te lief bent? Ik heb daar zelf dus ook weleens een handje van. Gelukkig wel al – door veel te oefenen en ook door jaartjes ouder te worden – minder dan eerst. Graag deel ik 7 tips die mij helpen om minder vaak te lief te zijn en daarmee mezelf minder voorbij te lopen.

1. Besef dat je niet hoeft te zijn wie je altijd was

Ik geloofde een tijdje dat ik mijn leven lang zou vastzitten aan het lieve-aardige-meisje-imago. Ik kan me niet eens herinneren dat ik in de eerste 13 jaar van mijn leven een keer boos ben geworden, terwijl er heus weleens iets was om boos over te zijn.

Inmiddels ben ik nog steeds geen wereldkampioen assertiviteit. Zeker niet. Maar ik durf wel meer voor mezelf op te komen. Wat dat betreft is eigen baas zijn een top-leerschool. Dan móet je wel zelf leren om grenzen te stellen; er is geen leidinggevende of teamlead die het voor je kan doen. Toch had ik het er in het begin weleens lastig mee. Wat nu als mensen me enorm veranderd vinden, en dan niet in positieve zin? Of als de opdrachtgever die me ooit complimenteerde met “Je bent zo fijn bescheiden” me nu aanziet voor arrogant?

Herken je dat soort gedachten? Besef dan dat mensen mogen veranderen. Je zit niet vast aan het beeld dat mensen 10, 5 of 1 jaar geleden van je hebben gekregen. Het is juist goed dat je aan jezelf werkt. Een logisch gevolg daarvan is dat je niet meer bent wie je toen was. Ben je bang voor zo’n reactie of heb je er zelfs weleens één gehad? Houd dan in gedachte dat het geen belediging is dat je “niet meer bent wie je was”, maar juist een compliment. Je was lange tijd te lief, aardig en meegaand. Nu ben je aan het oefenen om meer voor jezelf te gaan staan.

2. Zorg dat te lief zijn een bewuste keuze is

Als je een keer te lief bent, is daar niets mis mee. Maar zorg wel dat je het bewust en met goede intenties doet áls je besluit om te lief te zijn. Dus help je bijvoorbeeld een keer een collega uit de brand omdat zij op stel en sprong haar zieke kind van de opvang moet halen? Weet dan dat je een keuze hebt of je werk van haar overneemt. Kies je ervoor iemand te helpen? Doe het dan met liefde, niet vanuit een slachtofferrol.

Zo kun je ook best een keer met tegenzin je schoonmoeder naar het vliegveld brengen of alwéér de pineut zijn die de vaatwasser uitruimt bij jullie thuis (hallo, partner, het is ook jóuw afwas!). Maar besef dan dat het óók een optie was geweest om het niet te doen. Probeer alleen ‘ja’ te zeggen als dat met goede bedoelingen is of als je het doet omdat je de ander of deze situatie het waard vindt.

3. Onthoud dat niet iedereen je lief en leuk hoeft te vinden

Ja, mensen kunnen wat van je vinden als je een keer niet de reactie geeft waar ze op hopen. Misschien vindt iemand je daardoor vervelend. Veel te eigenwijs. Te erg op jezelf. Te dromerig. Te gestructureerd. Te controlfreakerig. Of zelfs egoïstisch of arrogant.

Maar hoe zou het zijn als je er geen streven meer van maakt om ieders cup of tea te zijn? Om door iedereen in elke situatie en op elk moment een leuk mens gevonden te worden? Dat doel is onrealistisch. Het lukt je alleen met kameleongedrag: door je in elke situatie aan te passen aan de mensen met wie je bent en jouw mening en gedrag aan te passen op hun verwachtingen. Maar daarmee verlies je jezelf en vooral je eigen behoeften uit het oog.

Het is oké – en heel logisch – dat er op verjaardagen en werkplekken mensen zijn wiens type jij niet bent. Dat maakt jou geen stom mens. Draai het om: wil jij met iedereen vrienden zijn? Waarschijnlijk ook niet. Dus hé, het is niet erg als iemand je niet zo fantastisch vindt. Er zijn genoeg mensen die daar anders over denken.

4. Oefen er op kleine manieren mee

Je dominante baas aanspreken op zijn vervelende gedrag is misschien nog een brug te ver. Maar dat betekent niet dat je je “minder lief zijn”-plannen direct aan de wilgen moet hangen. Kijk of je klein kunt beginnen in situaties waarin je het minder spannend vindt.

• Kap bijvoorbeeld een telefonische verkoper al na een paar zinnen af in plaats van braaf het hele verhaal aan te horen.
• Geef een keer jouw voorkeur voor het avondeten aan in plaats van te zeggen “Waar heb jij zin in? Laten we dat doen!”.
• Oefen eens met het woord ‘Sorry!’ weglaten als je een keer iets niet kunt oppakken, niet leuk vindt of niet wilt meegaan.
• Zeg een keer eerlijk “Mwah, ik weet het niet!” als een vriendin je om advies vraagt over een broek die jij foeilelijk vindt. Wees eerlijk in plaats van gemaakt enthousiast.
• Sla een keer een taartje af ondanks dat dat niet “gebruikelijk” is. Of durf ‘ja’ te zeggen op de vraag “Heb je nog trek in een toetje?”, ook al heeft de rest al afgeslagen.
• Zeg een keer “Vandaag lukt niet. Maar is (over)morgen ook een optie?”. Dan geef je geen keiharde ‘nee’, maar hoef je je alsnog niet in allerlei bochten te wringen.

Op die manier kun je ervaren hoe het is om eens niet de verwachte actie uit te voeren. Hopelijk merk je dat de ander helemaal niet zo gefrustreerd is als je misschien denkt. En anders ervaar je er in elk geval door dat jij – ook als iemand teleurgesteld is – daarna nog rechtovereind staat.

5. Koop tijd voor jezelf

Als je een pleaser bent, dan is de please-reactie vaak het eerste wat van nature in je opkomt. Als iemand je opbelt met een verzoek waar je niet om zit te springen, is de ‘Ja hoor!’ eruit voordat je er erg in hebt. Maar als je van jezelf wéét dat die please-reactie standaard je eerste neiging is, dan ben je al een heel eind. Sinds ik weet dat mijn eerste impulsieve reactie me weleens in de nesten heeft gewerkt, heb ik er een gewoonte van gemaakt om tijd te kopen.

• Ik vraag bijvoorbeeld of iemand een vraag of verzoek op de mail kan zetten. Dan kan ik er een dag later op reageren in plaats van nu direct.
• Als ik een appje lees met een sociale afspraak waarvan ik denk “Help, hier heb ik niet zo’n zin in. Maar ja, ik moet wel!”, dan stel ik mijn reactie bewust tot de volgende dag uit. Zo kan ik beter laten bezinken of “Ja” écht de enige antwoordoptie is.
• Wanneer iemand me belt terwijl ik in de stressmodus zit of een belangrijke deadline aan het halen ben, neem ik niet op. Ik weet dat mijn antwoorden er niet beter op worden als ik onder druk sta.
• Wanneer ik een samenwerkingsvoorstel voor mijn blog krijg dat niet direct “Hell yeah, leuk!” voelt, dan laat ik de e-mail 1 of 2 dagen rusten om er goed over na te denken.

Zo zijn er allerlei manieren om te voorkomen dat je meteen in please-gedrag vervalt. Het helpt enorm om een stapje terug te zetten en er in stilte over na te denken of met bekenden over te sparren.

En heb je toch te snel “Ja” geroepen en heb je daar later spijt van? Weet dan dat je altijd op je beslissing mag terugkomen. Ook als het voelt van niet.

6. Deal met je schuldgevoel

Yes, je hebt al je beetjes moed bij elkaar geraapt om te zeggen wat je werkelijk vindt. Maar in plaats van dat je daarna in de hiep-hiep-hoera-stemming bent, komt er een knagend schuldgevoel opzetten. Want jeetje, nu is ze misschien teleurgesteld of zelfs boos. Of hij vindt je wellicht arrogant nu je dit hebt aangegeven. Of overgevoelig of veel te saai… Kortom: je gedachten gaan met je aan de haal.

En dat is logisch. Als je gewend bent dat je te lief bent, dan voelt het heel nieuw en vreemd aan om assertiever uit de hoek te komen. Misschien moet de ander er ook aan wennen.

Maar probeer niet mee te gaan in het schuldgevoel. Het mag er zijn, dat stemmetje dat je schuld aanpraat. Maar dát je je schuldig voelt, betekent niet dat je het anders had moeten doen. Het is enkel een bevestiging dat dit nieuw voor je is. Zit het schuldgevoel uit en ontdek dat je er – hoe vaker je dit doet – best mee kunt dealen.

7. Oefen er simpelweg mee (en ontdek dat het je prima vergaat!).

‘Nee’ zeggen, grenzen stellen, je mening geven of laten blijken wat jij wilt (ook als dat niet het afhaalrestaurant is dat inmiddels traditie in de vriendengroep is geworden), zijn je ticket naar groei. Je opstapje om het “te lief”-imago van je af te schudden. En er volop mee experimenteren is ook dé manier om te ontdekken dat het je geen onvriendelijk mens maakt wanneer je niet altijd maar braaf ‘ja’ knikt of de gewenste reactie geeft. Het maakt je vooral een duidelijk mens. Een mens met een eigen mening. Een leuk mens. Een mens met – net als ieder ander – behoeften. En een mens dat eigenzinnig is en niet met alle winden mee waait. Maar ook zeker nog een lief mens.

Probeer het maar. Ga vaker tegen je eerste please-neiging in, laat het schuldgevoel achteraf sudderen en merk dat je nog steeds overeind staat. Toe maar mens, laat jezelf en jouw mening en behoeften maar zien.

Heb jij weleens (nu of vroeger) de opmerking “Je bent te lief” gekregen?