We weten allemaal wat je te doen staat om fysieke spierballen en jaloersmakend brede schouders te kweken. Met een recept van 3 sportschoolbezoekjes per week, zware gewichten en een dosis doorzettingsvermogen kom je een heel eind om sterker te worden. Maar hoe zit dat met mentaal sterker worden? Dé mentale sportschool om breinbiceps te kweken, bestaat niet. Maar waarschijnlijk hoef je die mentale sportschool ook niet op te zoeken: er zit altijd meer kracht in je dan je denkt om de regie vaker in eigen hand te nemen en mentaal sterker in situaties te staan. Hoe? Dit zijn mijn 9 tips.

Wat is mentaal sterker worden dan?

Mentaal sterker worden zal voor iedereen iets anders betekenen. Maar voor mij houdt het in dat je – voor zover mogelijk – de regie neemt over je leven. Dus dat je je niet te veel laat afleiden door meningen van anderen terwijl jij je eigen pad uitstippelt, jouw keuzes maakt en daarmee misschien soms iemand een wenkbrauw laat optrekken. Het betekent in mijn ogen ook dat je die wegen durft te volgen die jou gelukkig maken. Zelfs als er een kans is dat ze minder succesvol uitpakken.

Verder zie ik zelf mentaal sterker worden als veerkrachtig zijn. Je niet laten meeslepen door piekergedachten die je tijd en hoofdruimte niet waard zijn, maar dingen kunnen loslaten. Ik weet het: soms makkelijker gezegd dan gedaan. En ik zie het als jezelf goed kennen en durven te staan voor de dingen waarvan jij weet dat je ze voor jou belangrijk zijn om gelukkig in het leven te staan.

Tuurlijk, dat klinkt nu allemaal heel erg superwoman-achtig. Als een persoon die zich zelfs door enge groene monsters en opspringende piranha’s niet laat tegenhouden om haar grootste doel te bereiken. De praktijk is uiteraard minder stripheldwaardig. We hebben allemaal rotdagen, onzekerheden, momenten waarop we het even niet meer weten of huilbuien waarvan je zelf de oorzaak ook niet kent.

Ik ben zelf gaan merken dat mentaal sterker worden zeker niet hetzelfde is als de alleskunner uithangen of een overdreven positivo zijn en alle angsten van je afschudden. Het is eerder zoiets als de regie nemen en je angst, spanning en frustratie er ook laten zijn als die opkomen terwijl je op je doelen afgaat. Het is nooit zwart-wit. Het is soms de tanden op elkaar zetten én soms in tranen uitbarsten. Soms een harde grens tussen jou en de ander trekken, soms juist toenadering zoeken. Het is soms vuur, soms kwetsbaarheid. Soms actie, soms een keiharde trap op de rem. Als het maar is wat op dat moment bij jou past.

9 tips om mentaal sterker te worden

Wat kun je dan doen om – zonder onrealistische stripheldvormen aan te nemen – mentaal sterker te worden? Dit zijn 9 tips die daar in mijn ogen heel waardevol voor zijn.

1. Leer jezelf beter kennen en geef aan je behoeften toe

Wat mij eerder enorm in de weg zat, was dat ik op veel eigenschappen of kenmerken van mij een oordeel plakte. Werd ik ergens door geraakt, dan vond ik mezelf “overgevoelig”. Was ik overprikkeld na iets wat anderen geen energie leek te kosten, dan vond ik dat ik “niet zo ingewikkeld” moest doen. Voor mij veranderde er veel toen ik leerde om vaker te constateren dat ik nu eenmaal bepaalde behoeften en karaktertrekken heb, zonder daar meteen een oordeel op te plakken. Als je jezelf leert kennen en accepteert, wordt het zoveel makkelijker om mentaal sterker te worden.

Als je weet wat jouw leven leuker maakt, waar je een hekel aan hebt en wat je energietank aanvult of juist leegtrekt, kun je je leven inrichten op een manier die jou goed doet. En nog iets: accepteer ook dát dit is hoe jij werkt. Plak er geen oordeel op dat bepaalde dingen je bijvoorbeeld energie kosten of dat je bepaalde grenzen hebt. Of dat je misschien liever ’s avonds drie koppen thee op je eigen bank drinkt dan dat je stad en land af reist om je uitgebreide sociale leven op peil te houden. Accepteer dat dit nu eenmaal jouw gebruiksaanwijzing is en geef eraan toe.

2. Praat over wat er in je omgaat (ook als dat lastig is)

Heel lang dacht ik zelf dat mentaal sterk zijn gelijk staat aan zelf je boontjes doppen. Ik voelde me krachtig als het mij lukte om in mijn eentje dingen te relativeren of om mijn eigen tranen te deppen en snel door te gaan met waar ik mee bezig was. Tegenwoordig denk ik daar anders over. Als ik terugkijk, dan was mijn probleem júist dat ik alles in mijn uppie wilde doen. Dankzij Bart ging ik leren dat de mensen die je liefhebben liever hebben dat je naar hen toekomt als er iets speelt dan dat je in een hoekje gaat zitten huilen en later mooi weer speelt.

Mentaal sterker worden betekent óók kwetsbaar zijn. Soms niet je sterke kant laten zien, maar tonen dat je ook maar een mens bent met emoties, struggles en kwetsbaarheden. Ik kan me volledig vinden in de titel van Brené Browns mooie boek: “Kwetsbaarheid is kracht”. Het lijkt misschien alsof je stoer en sterk bent als je je schouders eronder zet, doorgaat en niet achterom kijkt. Maar uiteindelijk kom je er in mijn ogen juist sterker uit als je je gevoelens niet wegstopt en je bij mensen bij wie jij je veilig voelt de meest tere kant van jezelf durft te laten zien. Met ugly cry en al. Ook dat is sterk.

3. Stop acuut met jezelf vergelijken met anderen

Als er iets funest is voor je eigen gemoedstoestand en zelfvertrouwen, dan is het wel jezelf vergelijken met anderen. Vergelijken is ook nog eens meestal volkomen oneerlijk. Jij volgt bijvoorbeeld net je eerste dansfles en voelt je niets waard als je naar een danser kijkt die er overduidelijk meer lessen op heeft zitten dan jij. Of je vergelijkt jezelf met een vriendin die een (voor het oog) fantastische relatie heeft en voelt je maar stom dat jouw Tinder-avonturen je niet veel meer dan een paar willekeurige flings hebben opgeleverd. Je vergeet alleen even dat die vriendin in een IVF-traject zit, overwerkt is in haar huidige baan of worstelt met haar gezondheid.

4. Focus op waar je invloed op hebt, niet op je slachtofferschap

Soms kan het voelen alsof mensen steeds over je grenzen gaan en alsof je leven deels door anderen wordt ingevuld. Je werkt hard omdat mensen dat nu eenmaal doen op jouw kantoorvloer. Je gaat maar naar feesten tot in de late uurtjes, omdat iedereen in de vriendengroep er schijnbaar van geniet. Je gaat wekelijks bij je achterneef op bezoek, omdat hij jou nu eenmaal nodig heeft in lastige tijden. Meestal kom je er leeggezogen van terug door alle negatieve verhalen. Maar ja, iemand moet het doen.

En ja, dat alles is stom. Soms ook reuze-oneerlijk. En ik denk dat het heel menselijk is om daar soms over te klagen en van te balen. Maar het is ook goed om van dit soort situaties te leren. Het is heel makkelijk om je slachtoffer te voelen in een situatie. Maar wat kun JIJ doen om dit de volgende keer anders te laten gaan? Welke invloed heb jij om het leven een duwtje jouw kant op te geven? Welke keuzes kun jij daarin maken?

• Ook als iedereen op kantoor werkdagen van 11 uur maakt, kun jij besluiten dat je het anders wilt. Je kunt erover in gesprek gaan met je baas of stoppen met je laptop openklappen in de late uurtjes. En je kunt desnoods vacatures afstruinen op zoek naar een nieuwe uitdaging.
• Je kunt andere mensen niet veranderen, maar je kunt wel jouw grenzen bewaken. Je kunt zelf aangeven dat je niet meer wekelijks kunt afspreken. Of je kunt uitleggen dat een bepaalde opmerking jou raakt.
• Je hebt zelf een keuze of je wel of niet meegaat naar dat feestje. Als jij al amper energie hebt voordat het feestje ook maar is gestart, waarom zou je dan gaan? Voor wie doe je dat? Durf te luisteren naar jouw behoeften.
• En heb je het gevoel dat mensen vaak over je grenzen gaan? Kijk of jij ze stelliger kunt aangeven. Ik merkte zelf een tijdje geleden dat ik zó subtiel mijn grenzen aangaf dat het voor de ander soms niet eens merkbaar was. Daarvan leerde ik dat aan “over grenzen gaan” twee kanten zitten. Iemand anders voelt misschien van nature jouw grenzen niet aan, maar het is ook aan jou om te laten weten dát je die grenzen hebt.

Uit het boek ‘De kracht van keuze‘ leerde ik een heel belangrijk inzicht: uiteindelijk zijn heel veel kleine situaties (dingen waar je naartoe gaat, wat je zegt, etc.) een keuze. Als in: je had vaak ook voor iets anders kunnen kiezen, zelfs als het misschien voelt van niet. Dat inzicht helpt mij enorm om in meer grip op situaties te ervaren.

Lees ook: Moeite met keuzes maken? | 7 lessen uit 'De kracht van keuze' 

5. Leer bij de ander te laten wat van de ander is

Laat ik eerlijk zijn: dit is bij mij nog steeds een work in progress-ding. Het is heel menselijk om bezig te zijn met de invloed van jouw gedrag op een ander. Tóch is het soms beter om een denkbeeldige scheidingslijn te trekken tussen wat van jou is en wat bij de ander hoort. Wat mij helpt, is om mezelf deze vraag te stellen: “Is dit iets van de ander of van mij?”.

Een paar voorbeelden:

• Als jij ‘nee’ zegt, vindt de ander dat misschien stom of vervelend. Maar jij mag ‘nee’ zeggen en het is logisch dat dat iets doet met de persoon die met dit antwoord moet dealen. Maar wat die persoon er vervolgens mee doet, is van hem.
• Als jij aangeeft dat je iets niet fijn vindt, schiet de ander misschien in de verdediging of krijg je oordelen te horen als “overgevoelig” of “veel te lichtgeraakt”. Besef dat dat een oordeel is van de ander. Jij mag aangeven wat jou kwetst. Dat de ander daar iets van vindt, is dan weer iets van hem.
• Als iemand iets van jouw keuzes vindt (“Ga je nu alwéér op vakantie?” of “Werk je zó veel, en dat ook nog met een gezin?!”), dan zegt dat iets over het perspectief van de ander. Diegene zou de keuze anders maken. En dat is oké. We zijn allemaal anders. Maar dat betekent dus niet dat jouw keuze verkeerd is. Het is jouw leven, dus jij beslist.
• Als jij dingen niet meer doet zoals je ze altijd deed, dan stuit dat altijd op weerstand. Anderen vinden er ongetwijfeld iets van dat jij anders (of eigenlijk: meer jezelf) bent geworden. Maar dat zegt opnieuw meer over de ander. Diegene moet blijkbaar wennen of went er misschien zelfs nooit aan. Prima, laat dat bij de ander.

6. Verspil geen hersencapaciteit aan alles wat dat niet waard is

Probeer minder tijd te verspillen aan dingen die jouw tijd, energie en hersencellen niet waard zijn. Speel het gesprek van gisteren niet in je hoofd opnieuw af. Het is toch al geweest. Je kunt dingen niet meer anders doen dan hoe je ze hebt gedaan. Pieker ook niet over “Wat als…?”-scenario’s die nog zeldzamer zijn dan palmbomen in de polder. Hoe zonde is het als je er uren over piekert terwijl dit waarschijnlijk nooit meer zal worden dan een angstige gedachte?

Laat ook los wat die ene collega in een gestreste bui tegen je zei. Het kwam er misschien niet helemaal lekker uit, maar het zegt niets over jou. Misschien had je collega gewoon haar dag niet. En vergeet die onhandige fout in je werk. Het beste wat je nu nog kunt doen, is er iets van leren. Laat los wat er niet toedoet, waar je nu niets (meer) aan kunt veranderen of wat zo onbenullig is dat het nog geen seconde van je tijd waard is.

En vind je dat lastig? Ha, we kunnen elkaar de hand schudden! Kijk dan of je een bezigheid kunt ontdekken die jou helpt om je malende brein tot rust te brengen. Helpt het je misschien om een wandeling te maken, een boek te lezen, te koken of een meditatie of yogales te doen?

7. Leer van je fouten (en sla jezelf er niet om voor je kop)

Mentaal sterker worden zit ‘m ook in fouten durven maken. Ga dingen niet bij voorbaat uit de weg, uit angst dat ze in de soep lopen. Je weet pas écht hoe het je vergaat als je het een kans geeft. Dus raap al je moed bij elkaar en doe het – ondanks de spanning – toch. In het beste geval verras je jezelf doordat je meer kunt dan je denkt. In het slechtste geval leer je er iets van.

Ik moet dan terugdenken aan hoe ik als kleuter voor het eerst zonder zijwieltjes leerde fietsen. Ongetwijfeld was de verleiding groot om die twee extra wieltjes aan je fiets geschroefd te houden. Dan kon ik in elk geval niet vallen (of tegen een lantaarnpaal knallen). Maar uiteindelijk wil je niet blijven hangen in de vlaag van spanning die alle nieuwe dingen met zich meebrengen. Dus ben je – onder luid gejuich van een volwassene – toch met die fiets zonder zijwieltjes de stoep over gefietst. Het ging niet in één keer vlekkeloos en zonder valacties. Maar met elke poging ging het ietsje beter. Elke misstap of valpartij brengt je dichter bij hoe het wél moet.

En heb je een fout gemaakt? Kijk dan wat je ervan kunt leren en word niet boos om wat er misging. Wat kun je de volgende keer anders doen? Analyseer de situatie of bespreek het met een vriend(in), collega of je partner. Dan kun je er de volgende keer echt iets mee.

8. Durf dingen in je eentje te doen

Aan de ene kant is het in mijn ogen goed om niet alles in je uppie te willen doen. Aan de andere kant geloof ik wel dat het je heel veel kan brengen om soms alleen te zijn. Vaak kan ik mijn gedachten en emoties tijdens een wandeling door de stad beter op een rij zetten voor mezelf. Ik kan dan ook beter voelen hoe ik me nu eigenlijk voel en kan ook duidelijker merken wat mij goed doet. Nog steeds hecht ik veel waarde aan alleentijd. En dan niet alleen op de bank of achter de PC, maar juist ook in de vorm van in mijn eentje dingen ondernemen.

Mij heeft dingen in mijn eentje doen vooral geleerd dat ik op mezelf kan bouwen. Dat ik – ook als ik er alleen voor zou staan – mezelf kan redden. Daarnaast heb ik mezelf er beter door leren kennen. Als je onder de mensen bent, wil je toch vaak leuk zijn. Je doet je misschien energieker voor dan je in werkelijkheid bent of voegt je naar anderen omdat je dat nu eenmaal in je hebt. Zodra je helemaal alleen bent, kun je dat masker niet opzetten. Dan voel je even echt wat er in jou speelt.

9. Durf de eigenwijze weg te volgen

Soms lijkt het alsof de maatschappij of je omgeving bepaalde ideeën heeft over hoe je het leven moet leiden. Mensen rond de 30 krijgen de vraag wanneer ze “aan kinderen beginnen”. Als je 35 en “nog steeds single” bent, krijg je ongetwijfeld suggesties voor datingapps of leuke kennissen van kennissen die “misschien wel iets voor jou zijn”. Als je werk doet dat onder je opleidingsniveau ligt, krijg je de vraag “wanneer je naar een echte baan gaat zoeken”. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Wat mij vooral mentaal sterker heeft gemaakt, is durven loslaten dat dingen “op een bepaalde manier horen”. Ik heb bijvoorbeeld losgelaten dat ik een laatbloeier zou zijn omdat ik misschien later op mezelf ging wonen dan anderen en op de middelbare school niet eens naar jongens omkeek. En ik leerde loslaten dat ondernemer worden geen baan voor mij als 25-jarige introvert was. Hoewel tegen de gangbare ideeën ingaan soms heus met frustratie gepaard gaat, merk ik dat het me vooral mentaal sterker heeft gemaakt. Het kan je veel brengen als je niet automatisch met de winden mee vaart, maar soms ook eigenwijs tegen de stroom in zwemt.

De weg van de meeste weerstand (of de meeste veroordelende blikken) is niet altijd de makkelijkste. Soms ook niet de leukste. Maar uiteindelijk is het soms nu eenmaal de weg die je gelukkiger maakt. Én het is de weg die je helpt om minder te piekeren over meningen van anderen, omdat je die bij zo’n keuze hoe dan ook krijgt.

Als jij jouw weg blijft zwemmen en je hoofd niet omdraait bij elk oordeel, dan leef je het leven dat jij wilt leiden én kom je er altijd sterker uit.

Heb jij nog een mooie tip om mentaal sterker te worden?