Angst om fouten te maken. Bang zijn om de telefoon op te pakken. Gespannen zijn om je mond open te trekken in een vergadering. Ik denk dat iedereen weleens onzeker is op het werk. Ja, zelfs de zelfverzekerde salesgoeroe van de afdeling marketing, zal niet elke meeting blakend van het zelfvertrouwen ingaan. Ook de meest zelfverzekerde mensen gaan soms gebukt onder klotsende oksels en een zenuwachtig gevoel. Maar wat doe je als die onzekerheid op het werk je dagelijks in de weg zit om je werk goed te doen of aan je doelen te werken?

Onzeker op het werk? Je bent niet alleen

Toen ik als kersverse afgestudeerde net mijn eerste echte kantoorbaan had bemachtigd, vond ik werkelijk álles spannend wat bij het kantoorleven kwam kijken. Het begon er al mee dat ik uit mijn opleiding was gerold met serieuze bel-angst. En ik had misschien wel veel geleerd over tekst en taal, maar ik had geen praktijklessen “Hoe houd je je staande op een standaard kantoorvloer?” gehad. En dan werd ik door mijn klaarblijkelijke babyface ook nog eens standaard voor stagiaire aangezien. Dus nee, dat zelfvertrouwen kwam destijds niet zomaar aanwaaien.

Ik had het geluk dat ik als onzekere starter niet aan mijn lot werd overgelaten. Mijn leidinggevende heeft me destijds veel geleerd om meer mijn vrouwtje staan in een corporate omgeving. Maar ook leerde ik daar dat je nooit de enige onzekere bent op een werkplek. En dat iedereen – zelfs de mensen die beweren van niet – weleens onzeker is. Ja, ook de mensen die jij bewondert, staan weleens doodsangsten uit. Een familielid dat in orkesten speelt, vertelde bijvoorbeeld eens dat zelfs bekende artiesten soms met tintelende vingers in de coulissen staan te wachten. Niemand – echt niemand – kan alles. En niemand kan alles zonder zenuwen. Laat dat alvast tot je doordringen.

Hoe herken je onzeker gedrag?

Bij iedereen uit onzekerheid zich op een andere manier. Bij sommige mensen kun je het waarschijnlijk niet eens aan de buitenkant afzien, terwijl er van binnen wel degelijk allerlei tornado’s rondgaan. Dit zijn een paar dingen waaraan je bij jezelf onzekerheid op het werk kunt herkennen:

• Je vermijdt lastige situaties uit angst dat die compleet verkeerd uitpakken. Daardoor wordt die situatie er alleen niet makkelijker op. Eerder nóg lastiger.
• Je durft geen nieuwe dingen aan te gaan, omdat je bang bent dat je het niet kunt.
• Je houdt je stil en afzijdig, en zal bijvoorbeeld niet snel ongevraagd een mening inbrengen in een vergadering.
• Je hebt een trilling in een stem of krijgt last van andere zenuwtrekjes als je iets doet wat je eng vindt.
• Er bekruipt je regelmatig een gevoel dat je eigenlijk niet op deze functie zou moeten zitten. Of dat je helemaal niet kunt wat je doet, zelfs al zeggen mensen van wel.
• Je vergelijkt jezelf met anderen, waarbij jij vaak als minste uit die vergelijking komt.
• Sommige taken laat je graag aan anderen over, omdat je het idee hebt dat je daar zelf niets van kunt.
• Je bent vaak bang wat anderen wel niet van je denken.

Dat soort onzekerheid kan je veel stress bezorgen, neemt werkplezier weg en voorkomt misschien ook dat je groeit op vlakken waar wel groei mogelijk is. Superzonde!

Wat is de oorzaak van onzekerheid op het werk?

Iedereen zal om andere redenen onzeker zijn op het werk. Ik heb zelf bijvoorbeeld nog altijd last van lichtelijke spreekangst in groepen. Als je mij voor een groep met 20 mensen zet en me een leuk praatje laat houden, komt die sowieso om de hoek kijken. Bibbers alom!

10 tips als je onzeker op het werk bent

Herken jij die onzekerheid op het werk, bij vlagen of misschien vaker dan eens? Ik heb een heleboel tips verzameld die ik zelf ooit van leidinggevenden, mentoren en coaches meekreeg en die mij – als starter op de arbeidsmarkt, als beleidsmedewerker en later als kersverse ondernemer – van mijn onzekerheid af hebben geholpen. Of nou, grotendeels dan. Want dat beetje onzekerheid – dát zal altijd blijven, en dat is prima.

1. Las een calm down in voordat je iets spannends doet

Staat er voor vandaag iets spannends op de planning, zoals een presentatie of een lastig gesprek? Zorg dan voor een kalmeermoment vooraf. Doe iets wat je tot rust brengt en wat zelfvertrouwen geeft. Zorg in ieder geval dat je niet rechtstreeks uit de ene meeting die lastige vergadering in komt gesprint. Dan sta je al 1-0 achter.

Maak bijvoorbeeld een korte wandeling voorafgaand aan je presentatie. Doe ademhalingsoefeningen, trakteer jezelf op een lekkere lunch of geef jezelf een 5-minuten-pauze op het toilet met je favoriete Instagram-filmpje erbij. Niemand hoeft het te weten. Als jij daardoor maar meer ontspannen de situatie in kunt gaan.

2. Bereid een “elevator pitch” voor

Excuses voor deze corporate-taal! Maar dit is de meest bekende term voor een voorstelpraatje van hooguit 30-60 seconden. Toen ik net aan het werk was (en ook later als kersverse ondernemer) stond ik standaard met mijn mond vol tanden als mensen me vroegen om mezelf voor te stellen. Je zou denken: “Hoe moeilijk kan het zijn?”. Maar voor mij voelde die vraag op dat moment lastiger dan de rekensom “Hoeveel is 4 x 80 + 7 – 3?” (dat is 324 trouwens!).

Gelukkig gaf mijn eerste leidinggevende me hier ooit een geniaal advies voor. Toen ik mezelf had voorgesteld met de legendarische woorden “Ik ben Romy en ik doe hier wat klusjes voor communicatie enzo”, nam ze me apart en stimuleerde me om een elevator pitch voor te bereiden. Geen praatje om keer op keer letterlijk zo op te dreunen! Maar gewoon een kort voorstelstukje waardoor ik voortaan op de “En wie ben jij?”-vraag snel een zinnig antwoord kon geven.

Waarom dat zo belangrijk is als je onzeker bent op het werk? Als je al onzeker in een vergadering gaat, is het extra frustrerend als het antwoord op de eerste vraag er niet lekker uitkomt. Je schaamt je misschien of piekert 5 minuten later nog na over hoe knullig dat eruit kwam. Wanneer je voorstelronde soepel gaat, geeft dat meer zelfvertrouwen voor de rest van het gesprek.

3. Accepteer dat je onzeker bent

Waarschijnlijk heb je dit artikel aangeklikt omdat je licht gefrustreerd bent over je onzekerheid op het werk. Dit lijkt dan ook misschien geen voor de hand liggende tip. Waarom zou je iets accepteren waar je van af wilt? Toch heeft juist acceptatie mij verder gebracht. Een coach zei eens tegen mij: “Als je je blijft verzetten tegen je angst of onzekerheid, dan voelt het alleen maar meer aanwezig”. Inmiddels kan ik hem niet anders dan gelijk geven.

Probeer er minder een punt van te maken dát jij onzeker bent op het werk. Word er niet boos om, schaam je niet als je stem een keer hapert of als je toch eens met knikkende knieën en een snik in je stem het woord neemt tijdens de vergadering. Die spanning mag er zijn en is heel logisch als je je onzekerheid probeert aan te gaan. Hopelijk zwakt de onzekerheid op het werk steeds iets verder af. Maar als hij je toch eens onuitgenodigd gezelschap houdt, dan is ook dat heel menselijk.

Lees ook: Mentaal sterker worden? 9 tips om je sterker te voelen

4. Ga de situaties die je spannend vindt juist aan

Als je dingen op dit moment doodeng vindt, dan is er maar één manier om ze minder eng te maken. Namelijk: die dingen maar vaak genoeg doen. Ga uit je comfortzone! Die strategie pas ik zelf al 8 jaar toe en voor mij werkt het als een tierelier. Ga spannende situaties niet uit de weg, want dan maak je ze in je hoofd vaak alleen maar nog enger. Nee, doe precies dat wat je zo eng vindt. Alleen dan kan het minder spannend worden.

Krijg je het al Spaans benauwd van het idee je angsten te moeten aangaan? Besef dat je niet in één keer al je angst overboord hoeft te kieperen en dat je echt niet acuut het allerengste hoeft te doen. Als jij presentatie-angst hebt, hoef je jezelf echt niet meteen op te werpen als de nieuwe TED-talk-spreker of jezelf aan te bieden de volgende bedrijfspresentatie te houden voor al je 499 collega’s. Begin met het woord nemen tijdens een presentatie of je vinger opsteken als je leidinggevende vraagt wie de teamresultaten wil presenteren.

Onzekerheid overwinnen gaat in kleine stapjes. Met al die kleine stapjes bij elkaar bereik je alsnog een enorm verschil.

5. Zoek een mentor (en dat kan ook een collega of vriend zijn)

Op de middelbare school en tijdens je studie krijg je vaak een mentor aangewezen. Iemand die jou wegwijs maakt in het hele school- of studiegebeuren. En dat is fijn, want er komen continu “eerste keren” op je af. Maar als je aan het werk gaat, is een persoonlijke mentor niet standaard in het arbeidsvoorwaardenpakket inbegrepen. Gelukkig heb ik gemerkt dat je ook heel goed zelf naar een mentor op zoek kunt gaan. In loondienstbanen én als ondernemer.

Wat ik met een “mentor” bedoel? Dat is óf een coach óf iemand die een paar stappen verder is dan jij en ervoor openstaat je te helpen bij jouw groei. Spreek met die mentor bijvoorbeeld elke paar weken af om te bespreken hoe het gaat. Je kunt diegene ook vertellen waar je precies aan wilt werken en samen een plan maken. Of vraag diegene om je regelmatig van feedback te voorzien.

Dit zijn een paar manieren om een mentor te vinden:

• Vraag een senior-collega of jullie eens in de zoveel tijd kunnen sparren. Of geef aan diegene aan dat je graag aan punt X wilt werken en het fijn vindt als hij je daar regelmatig feedback over geeft.
• Zoek een oud-collega die in hetzelfde vak zit en met wie je the good and the bad van het werk kunt bespreken. Het fijne hieraan is dat diegene ergens anders werkt en dat je dus met een gerust hart ongenuanceerd over je werkplek kunt klagen.
• Ga op zoek naar een mede-ondernemer die óf hetzelfde óf juist iets heel anders doet dan jij, zodat je regelmatig ondernemerservaringen kunt delen en dilemma’s kunt voorleggen.
• Zoek een coach – wat voor coach dat dan ook mag zijn – die je specifiek kan helpen bij de punten waar jij onzeker over bent.
• Vind die mentor in je leidinggevende als dat iemand is bij wie je je vertrouwd voelt.
• Of zoek geen mentor, maar een “buddy”. Dus iemand die op hetzelfde niveau staat als jij. Bijvoorbeeld een directe collega of een mede-freelancer. Dan kunnen jullie elkaar coachen.

En in mijn ogen kan een mentor ook iemand zijn van wie je de podcasts beluistert, Instagram-posts leest of video’s kijkt. Als het maar iemand is die jou aan het denken zet, je cheerleadert en je het gevoel geeft dat je meer kunt dan je denkt. Wie kan die persoon zijn voor jou? Voor mij is Celine Charlotte bijvoorbeeld ook vaak een fantastische cheerleader.

6. Denk je onzekermakende gedachten om

Welke gedachte maakt je zo onzeker op het werk? Is dat één gedachte of zijn het er een paar? Het helpt al als je weet wat de precieze gedachte is die bij jou steeds de kop opsteekt. Dan kun je specifiek die gedachte “omdenken”.

Je kunt “Ik kan niet presenteren” bijvoorbeeld vervangen door de uitspraak “Ik ben een goede verhalenmaker”, als je daar wel in gelooft. En is jouw hardnekkige overtuiging dat je te jong en onervaren bent voor je werk? Zet er dan een gedachte tegenover als “Ik ben leergierig en leer elke dag meer bij.” Dat soort uitspraken geven al meer zelfvertrouwen. Probeer die uitspraken elke keer in de plaats te zetten voor de belemmerende overtuiging als die weer opdoemt.

7. Houd een complimentenmap bij

Deze tip kreeg ik ooit van een oud-collega en ik maak er nog wekelijks dankbaar gebruik van. Ik bedoel ermee dat je een map op je computer aanmaakt waarin je alle complimenten zet die je ooit (op werkvlak) ontvangt. Of in elk geval de noemenswaardige complimenten die je een glimlach bezorgden. Sla daar e-mails met complimenten op of copy-paste teksten van LinkedIn-reviews, uit appjes of zelfs mooie kaartjes die je hebt gehad. Kortom: alle mooie woorden over jouw werkprestaties en werkhouding komen hier te staan.

Waarom een complimentenmap zo fijn is? Er zullen altijd momenten zijn waarop je onzeker bent over je werk of inzit over iets wat niet helemaal lekker ging. Op die momenten is er dan een complimentenmap to the rescue. Je hebt dan altijd nog die bemoedigende woorden om je innerlijke criticus de mond te snoeren. Ja, je maakt soms fouten. Je had dit anders kunnen doen. Maar nee, dat maakt je niet meteen een belabberde professional. Kijk maar, de complimenten bewijzen het tegendeel.

8. Wees selectief in de meningen die je belangrijk vindt

Hoe hard je ook je best doet, je zult nooit het hele bedrijf als fans achter je aan hebben rennen. Het is nu eenmaal zo dat niet iedereen je aardig en goed kán vinden. Er zullen altijd collega’s zijn die andere belangen hebben dan jij, opdrachtgevers met wie jij gewoon geen match bent, leidinggevenden die een totaal andere persoonlijkheid hebben of mensen die je simpelweg niet mogen. Kortom: je kunt het niet voor iedereen goed doen. Dat besef is aan de ene kant STOM en aan de andere kant een opluchting. Want als je het toch niet voor iedere professional perfect kunt doen, waarom zou het dan een probleem zijn als iemand een keer iets van jou vindt?

Prent jezelf dat regelmatig in. Als je er niet langer naar streeft dat iedereen jou fantastisch vindt, dan ligt daarmee meteen jouw lat een stuk lager. Ja, je zult soms ‘nee’ moeten zeggen en daarmee mensen teleurstellen. Je hebt soms een andere mening dan je collega. En als jij je tarief omhoog gooit, dan vindt die ene opdrachtgever je misschien even stom. Maar dat gaat niet over jou persoonlijk. Het zegt iets over verschillende belangen of over verschil in persoonlijkheden. Dat is – hebben we ‘m weer – ook iets wat bij mens zijn hoort.

Kies in plaats daarvan voor een paar meningen die voor jou écht belangrijk zijn, zoals die van je mentor of je directe leidinggevende. Hecht daar waarde aan en laat andere meningen eerder los.

9. Vraag om feedback op het werk

Als je al onzeker op het werk bent, dan kan feedback voelen als een nare steek onderwater die je onzekerheid alleen maar verder aanzwengelt. Maar stop, probeer het anders te zien! Feedback helpt je juist om beter te worden in je werk en je skills op te krikken. Al helemaal op vlakken waar je nog niet op en top zelfverzekerd over bent.

Ik werk bijvoorbeeld onder andere voor een tekstbureau, waar mijn teksten regelmatig door een mede-tekstschrijver worden nagelezen. Zelf vind ik het heel waardevol dat zij kritisch meekijkt en gerust haar rode pen door mijn teksten haalt. Daar leer ik veel van voor volgende teksten.

In plaats van af te wachten totdat mensen uit zichzelf feedback geven, kun je er ook gericht om vragen. Vraag een opdrachtgever of collega wat diegene van je werk vindt. Wat waarderen ze aan de samenwerking? Wat kun je nog beter doen? Vinden ze dat je bent gegroeid in punt X of Y? Voor veel mensen is feedback geven nog spannender dan feedback ontvangen. Dus pas als je erom vraagt, krijg je waarschijnlijk écht de constructieve feedback waar je op hoopt. Of die je juist de bevestiging geeft dat je het al goed doet.

10. Blijf nieuwe dingen doen

Het is verleidelijk om steeds terug te grijpen naar dingen waarvan je weet dat ze je moeiteloos afgaan. Maar het is leuker, leerzamer én helpender om soms iets nieuws te proberen.

Om een voorbeeld van mezelf te geven: ik roep altijd dat ik meer een schrijver ben dan een spreker. Daar kan ik voortdurend in meegaan door veilig achter mijn PC te blijven zitten en me alleen op schrijfwerk te storten. Maar ik probeer mezelf uit te dagen om hier over 3 jaar verder in te zijn dan nu. Door wél in een podcast te verschijnen, door wél een schrijftraining te geven, door wél af en toe naar een spannende masterclass te gaan.

Juist in dingen die je nog niet zo goed kunt, liggen groeikansen. Het is prachtig om te merken hoe je er steeds een beetje beter in wordt. En hoe daarmee je onzekerheid elke keer een beetje afneemt.

Wat is (als je die hebt) jouw grootste onzekerheid op het werk?