“Dat kan beter, hoor!”, “Een fout? Hoe kun je nu een FOUT maken? Stommerd!” of “Nee joh, begin daar nou maar niet aan. Dat kun je toch niet!”. Elk van die uitspraken zou zomaar uit de mond van je innerlijke perfectionist kunnen komen. Je weet wel: dat in je oor tetterende stemmetje dat vindt dat het altijd beter kan. Of nee, dat het beter móet zelfs. Perfectionisme loslaten klinkt meteen als een grote, onmogelijke missie. Maar ik heb gemerkt dat juist kleine uitdagingen al kunnen helpen om je perfectionistische stem te laten dimmen. Dit zijn 14 simpele oefeningen om je perfectionistische kant meer naar de achtergrond te sturen.

Perfectionisme loslaten: niet helemaal, wel een beetje

Hoe kom je nu van iets af waar je misschien al vanaf je jeugd last van hebt? Ik heb ook lang gedacht dat perfectionisme nu eenmaal bij mij hoort. Soms komt het goed van pas, bijvoorbeeld als ik spelfouten moet opsporen in teksten of me op een fotografieproject stort en geniet van het eindeloos schuiven met de compositie. “Waarom zou ik mijn perfectionisme loslaten?”, dacht ik om die reden weleens. Ik zag het als iets positiefs dat ik dingen graag goed wil doen.

Tegelijkertijd maakte dat perfectionistische stemmetje me ook weleens het leven zuur. Bijvoorbeeld als ik een niet eens bijster ingewikkelde e-mail eindeloos analyseerde voordat ik op de ‘Verstuur’-knop drukte. Als ik gesprekken naderhand uitgebreid opnieuw afspeelde in mijn hoofd om te bepalen of ik echt niet iets fout had gezegd. Of als ik de verwarming drie keer opnieuw schuurde en schilderde, omdat het er van dicht bij niet mooi genoeg uitzag. Tja, die tijd en energie had ik beter kunnen gebruiken.

Inmiddels heb ik wel door dat perfectionisme positief kán zijn, maar dat zeker niet altijd is. En dat perfectionisme loslaten niet hoeft te betekenen dat je meteen alles verslonst.

Wat perfectionisme loslaten wél is – in mijn ogen? Dat je perfectionisme alleen inzet wanneer de details er écht toedoen of bij dingen die écht belangrijk voor je zijn.

Ik ben bijvoorbeeld graag perfectionistisch als ik teksten tik voor opdrachtgevers. Maar als ik alleen maar een factuur hoef te sturen naar een opdrachtgever, ga ik niet meer eindeloos broeden op de begeleidende tekst. Gewoon tikken, versturen, klaar.

Paradoxaal genoeg wilde ik heel graag ook het perfectionisme loslaten perfect doen. Ook daarin dacht ik in ‘Alles of niets’. Als het me niet volledig lukte om perfectionisme uit mijn leven te bannen, dan maar niet eens een poging wagen. Dat was totdat ik besefte dat ik misschien ook daar een perfectionistisch steekje mocht laten vallen. Soms je perfectionisme loslaten, en soms besluiten dat het er best een klein beetje mag zijn. Ook dat is perfect genoeg.

14 kleine manieren om je perfectionisme los te laten (niet altijd, maar soms)

Mij heeft het geholpen om op momenten waarop de kleinste details totaal onbelangrijk zijn, mezelf uit te dagen dingen níet perfect te doen. En om sowieso minder een perfect mens te willen zijn. Daardoor kan ik makkelijker besluiten dat “Ik heb mijn allerbeste best gedaan” ook perfect genoeg is. Dit zijn 14 simpele manieren die ik toepas om mijn perfectionistische stemmetje uit te dagen, zodat het overall minder hard tettert:

1. Verstuur een e-mail of appje een keer zonder het drie (of tien) keer na te lezen. Weeg jij je digitale woorden ook heel vaak af voordat je op de ‘Verzend’-knop klikt? Daag jezelf uit om dat eens lekker niet te doen. Natuurlijk is het belangrijk om je woorden af te wegen. Maar dat is niet hetzelfde als tien keer je e-mail nalezen. Verstuur het eens zonder de dubbel-dubbel-dubbelcheck en kijk wat er gebeurt. Waarschijnlijk vrij weinig. Het kan zelfs zijn dat je e-mails en appjes juist meer “jou” zijn als je stopt met alles nuanceren, afzwakken en herformuleren voordat je je bericht verstuurt.
2. Corrigeer een foutje in een appje eens niet als je hem later opmerkt. Als je er een keer een d/t-fout of een verkeerde letter tussendoor laat glippen in een appje (of als autocorrect je de verkeerde woorden in de mond legt), hoef je er niet direct een “Oh nee, ik bedoelde…”-appje achteraan te sturen. Natuurlijk wel als je boodschap onbegrijpelijk is geworden. Maar in alle andere gevallen: laat het erbij, verstuur je bericht en leer jezelf aan dat een foutje niet meteen drama is.
3. Zeg een keer geen ‘Sorry’ voor een onbenullig foutje. Als je één minuut te laat in een call verschijnt (en die call niet toevallig met de koning of Elon Musk is), hoef je echt niet direct sorry te zeggen. Wanneer je een keer tien minuten later het eten serveert dan belooft, is dat ook geen ‘Sorry’ waard. En sta je wat langer te dubben voor het vriesvak in de supermarkt waardoor de vrouw achter je 10 seconden moet wachten, laat het. Ook als je een appje een dag later beantwoordt, is dat meestal helemaal prima. Bewaar ‘Sorry’ voor de momenten die écht om excuses vragen, en slik hem in als dat niet nodig is.
4. Geef jezelf een tijdlimiet. Weet je van jezelf dat je je in bepaalde taken compleet kunt verliezen? En dan met name in de kleine details? Leg jezelf de uitdaging op om maximaal een bepaalde tijd aan die taak te zitten en hem dan ‘afgerond’ te verklaren. Dat is bijvoorbeeld handig als je een lastige e-mail moet versturen en maar blijft twijfelen of je het wel goed verwoordt. Of als je een verslag moet opleveren en van jezelf weet dat jij al snel vier correctierondes verder bent. Zet de timer en rond af zodra de wekkertoon uit je telefoon klinkt.
5. Steek de draak met je bloopers. Voorheen maakte ik er een enorm ding van als ik iets sulligs deed. En aangezien ik nogal klunzig van aard ben, schaamde ik me regelmatig kapot omdat ik weer eens niet uit mijn woorden kwam, iets op de grond liet vallen of ergens tegenaan stootte. Sinds een tijdje kom ik er in zulke situaties gewoon voor uit dat ik onhandig uit de hoek kan komen en lach er zelf het hardst om. Als je zelf de angel uit de situatie trekt, zal je merken dat een foutje echt niet zo erg of gênant is. En dat anderen het vaak juist alleen maar leuk vinden om te merken dat je niet perfect bent.

6. Sla iets wat je normaal elke dag/week/maand een keer over. Ben jij erg streng voor jezelf met bepaalde routines? Vind je dat je absoluut iedere dag je mailbox 100% moet afwerken? Dat je nooit vieze vaat op het aanrecht mag hebben staan? Of dat je vier keer per week naar de sportschool moet? Maak er een challenge van om dat een keer anders te doen. Sla één sportschoolbezoekje over. Laat een keer om vijf uur nog drie e-mails onbeantwoord in je Postvak In staan. Of weersta de verleiding om die drie borden nu af te wassen als je al druk bent. Misschien voelt het onwennig. Maar kijk maar eens wat er gebeurt. Minder dan je denkt waarschijnlijk.
7. Ga de deur uit zonder er opperbest uit te zien. Ik vond het zelf als puber geen optie om zonder make-up de deur uit te gaan. Als ik dat een keer wel deed en een bekende tegenkwam, zou ik het liefst een ander gangpad in duiken om diegene maar niet met mijn blotebillengezicht onder ogen te komen. Inmiddels heb ik daar geen moeite meer mee. Zeker in deze verbouwperiode heb ik heel regelmatig met verfspetters op mijn vingers, een oncharmante coupe en nul make-up om mijn wallen te maskeren in de supermarkt gelopen. Een goede manier om aan jezelf te laten zien dat je ook goed genoeg bent als je bijvoorbeeld niet in je mooiste outfit, met je haar on fleek of met een vermoeide blik in je ogen rondloopt.
8. Kijk bij een fout verder dan “Jeetje, wat stom!”. Van een coach leerde ik ooit te werken met G-schema’s. Het idee daarvan is dat je situaties die niet helemaal liepen zoals gehoopt achteraf analyseert. Je kijkt wat er mis is gegaan en hoe je het anders had kunnen doen. Mij helpt het om niet te blijven hangen in “Pff, waarom heb ik dit nou zo stom aangepakt?”, maar te reflecteren op wat anders kan. Fouten maken mag. Je foutjes van vandaag kunnen je mooiste lessen van morgen zijn, als je er positiever naar kijkt. Beantwoord daarom voor jezelf eens deze vragen:
   • Wat is er gebeurd?
   • Wat voelde je?
   • Wat waren je gedachten daarbij?
   • Wat was je gedrag? Wat deed je op dat moment?
   • Welk gevolg had je gedrag?
   • Daar koppel ik dan deze vragen aan over hoe het anders kan: “Wat had ik kunnen doen? Wat zou ik dan hebben gedacht? Wat had ik dan gevoeld? Wat was er dan gebeurd?”
9. Laat je grote schoonmaak zitten voordat er visite langskomt. Natuurlijk is het fijn als je schoonmoeder op een fris toilet kan zitten en als de bank niet vol ligt met troep. Maar familie of vrienden zullen je er echt niet minder leuk om vinden als er een keer een laagje stof op je kast ligt of als je lampen niet brandschoon zijn. Grote kans dat ze die vingerafdrukken of de paar pluisjes niet eens zien! Daag jezelf uit om het schoonmaakrondje te laten zitten. Dan houd je tijd over voor leukere dingen en hoef je niet gestrest (en de schoonmaakdoek nog snel verstoppend) de deur voor je vriendin open te doen.
10. Vraag je af “Hoe belangrijk is dit op een schaal van 1 tot 10?”. Merk je dat je je ergens compleet in verliest (en dat dat is uit perfectionisme, niet omdat je passie hier ligt)? Stel jezelf dan de vraag hoe cruciaal het is wat jij op dit moment doet? Hoe erg zou het zijn als je dit laat zitten? Als je bijvoorbeeld niet die vierde laag muurverf aanbrengt, maar drie genoeg vindt? Als je toilet niet 100% stofvrij is wanneer de visite langskomt? Of als je niet vier uur besteedt aan de afbeelding voor je allereerste podcast, maar genoegen neemt met gewoon een leuke foto met tekst? Mij helpt het om een stapje terug te doen en dan in te zien dat dingen die ik onder een vergrootglas leg, soms voor anderen maar een klein detail zijn.

Lees ook: Perfectionisme overwinnen? 7 tips. 

11. Probeer iets creatiefs wat je nog nooit hebt gedaan. Maak een keer een tekening als je normaal nooit tekent. Volg een workshop haken waarbij je begint bij het begin. Of kook een gerecht dat je niet eerder op het menu hebt gezet. Doe iets voor het eerst en leg daarbij de lat lekker laag. Spreek met jezelf af dat het erom gaat dát je het doet en dat je plezier hebt. Of er nu een prachtig kunstwerk of eerder een minder geslaagd probeersel uit je handen komt, doet er niet toe. En als je gerecht toch niet zo’n succes wordt als je op basis van de Pinterest-waardige foto bij het recept had verwacht, dan is er ook geen man overboord. Heb plezier en kijk wat ervan komt. Nieuwe dingen proberen is een goede uitdaging om ergens niet meteen in te hoeven uitblinken.
12. Zeg een keer ‘Ja’ op andermans manier, ook als dat niet jouw manier is. Ben jij ervan overtuigd dat manier A de enige juiste manier is om iets te doen? Bijvoorbeeld omdat je het idee hebt dat mensen die manier B, C of D doen er maar met de pet naar gooien? Daag jezelf uit om wél mee te gaan in manier B, C of D. Gewoon om te zien of die manier niet ook prima kan. Bart en ik waren bijvoorbeeld deze week verhuisdozen aan het inpakken. Barts insteek is: stop alles gewoon in een doos. Mijn tactiek is als volgt: we bekijken eerst alle spullen kritisch, beslissen wat wel/niet meegaat en pakken het dan gesorteerd in. Die tactiek helpt om ons huis op orde te houden. Maar ik moest toegeven: ’s avonds om half elf is het niet de tactiek waar je op zit te wachten als je met een vermoeid hoofd dozen inpakt. Dus gaf ik toe aan Barts manier: dan maar sommige spullen ongezien meenemen en later een keer uitzoeken. Niet perfect, wel beter op dat moment.
13. Oefen met kritiek loslaten. Als je al last hebt van perfectionisme, is kritiek soms extra lastig. Je doet nog zo je stinkende best om het goed te doen, valt er blijkbaar alsnog iets op je aan te merken. Maar kijk eens of je het kunt omdraaien. Zie kritiek niet als bevestiging dat je nu niet goed genoeg bent. Zie kritiek als een duwtje in de rug om nog beter te worden. Je doet het al heel goed. De ander wil je misschien helpen om jezelf ergens in te verbeteren of iets anders te proberen. En soms is kritiek inderdaad stom en onbenullig. Vraag jezelf dan af “Kan ik hier iets mee?”. En als het antwoord “Nee” is, probeer je de kritiek niet je hoofd te laten domineren. Dit zegt iets over de ander, niet over jou. En sowieso: kritiek is nooit een bewijs dat je niet goed genoeg zou zijn zoals je bent.
14. Zet een mini-stap richting jouw doel. Perfect of niet. Wil jij iets dol- en dolgraag, maar houdt jouw hoge lat je tegen om daarvoor te gaan? Kijk dan of je het piepklein kunt maken. Denk niet meteen in termen van grote doelen en eindresultaten. Ga geen groot twintigstappenplan maken en schakel ook niet direct alle hulptroepen in. Begin met één mini-stap en besluit dat dat goed genoeg is. Je gaat het proberen. That’s it.

Heb jij last van perfectionisme? En wat helpt jou om perfectionisme los te laten?