We hebben allemaal weleens van die dagen. Je zou willen dat het al tijd is om in de tijdmachine die een nacht slaap heet te stappen en deze dag maar snel te vergeten. Maar in werkelijkheid heb je nog de nodige uren te gaan. Kleine irritaties hebben we allemaal wel op een dag. Alle stoplichten zitten tegen, de bestuurder van de auto voor je kan voor geen meter rijden, je favoriete nootjes waren uitverkocht of je laptopbatterij is leeg en je verdomde oplader is nergens te bekennen. Als op een pechdag dan ook nog je partner jouw favoriete mok tot scherven laat vallen, is de maat vol. “Waarom zit het nou nooit eens mee?”, roep je uit, feller dan je zou willen. Je merkt zelf ook wel: je bent snel geïrriteerd en dat is niet om alle kleine dingen nodig. Maar hoe maak je die prikkelbaarheid minder?

Overprikkeling = snel geïrriteerd

Ik denk dat iedereen die dagen wel herkent. Noem ze gerust rotdagen. Alles – maar dan ook echt álles – lijkt tegen te zitten. Niet gek dat je irritatieniveau dan met het kwartier toeneemt. Maar vaker nog komt irritatie volgens mij voort uit vermoeidheid, overprikkeling of stress.

Zelf heb ik vooral last van snel geïrriteerd zijn als ik overprikkeld ben. Wanneer je prikkelemmer al compleet overspoeld is, voelt elke prikkel erbij als een harde duw op de irritatie-knop. Ik kan dan bijvoorbeeld al geïrriteerd raken wanneer Bart als zenuwtrekje klikt met zijn pen.

Kleine dingen voelen dan opeens als iets heel groots en vervelends. Tenminste, op dat moment. Een half uur later zie je misschien alweer in dat je gewoon iets te veel tegelijk wilde doen of even tijd alleen moest nemen. Dan weet ik van mezelf: als ik dat had gedaan, was mijn irritatie-emmer minder vol gelopen en had die geërgerde blik om klikkende pennen plaatsgemaakt voor een “Goh schat, kun je misschien je pen wegleggen?”.

Wanneer ben je snel geïrriteerd?

Natuurlijk hebben we allemaal weleens rotdagen. En oké, er zijn mensen die áltijd licht ontvlambaar zijn. Je vervelende buurman bijvoorbeeld die zich altijd rot ergert als iemand ook maar een halve voet op zijn tuinpaadje zet. Maar de meeste mensen zullen er alleen af en toe last van hebben. En dan met name door stress, overprikkeling, angst of gewoon totale vermoeidheid. Als jij er een gebroken nacht met huilbaby op hebt zitten, is het niet gek dat je het onbenullige zeurpraatje van je collega de volgende ochtend afsnauwt, of dat je totaal geïrriteerd bent wanneer de vaatwasser niet aangezet blijkt te zijn door je partner (terwijl hij dat écht had beloofd).

Ik zou zeggen dat je snel geïrriteerd bent als je duidelijk heftiger reageert op kleine vervelende dingen dan je normaal zou doen. Je merkt bijvoorbeeld dat een bumperklever je wóest maakt terwijl je, als je er later aan terugdenkt, ook wel weet dat dit het einde van de wereld niet is. Of je wordt nogal boos wanneer je partner schoenen naast de bank gooit, terwijl je die schoenen ook gewoon netjes in de gang had kunnen zetten zonder er een enorm ding van te maken.

Waarom je leven leuker is zonder die irritatie?

Goh, die vraag hoef ik misschien niet eens te beantwoorden. Hoewel klagen op z’n tijd best heerlijk is – moet ik ook toegeven! – zal niemand blij worden van regelmatig geïrriteerd te raken om (bijna) niets.

Het ding is: je kunt de wereld om je heen niet veranderen. Je kunt er niets aan doen dat de traagrijder voor je maar 40 rijdt op een 60-weg, dat de buurman juist nu aan het boren is of dat een collega (die helemaal niet weet wat voor baggerdag jij erop hebt zitten) je juist nu belt voor een spoedje.

Het enige wat je kunt veranderen, is hoe jij op die omstandigheden reageert. Je verandert het gedrag van de ander er vaak niet mee als je gaat snauwen, diep zucht of passief agressief doet. De traagrijder gaat er niet harder op rijden en je collega wordt er niet aardiger van. Je hebt er alleen jezelf mee.

En aangezien je toch je dag al niet had, is het dan niet prettig om het in elk geval voor jezelf iets fijner te maken? De omstandigheden zullen zo blijven. Maar je kunt wel iets doen met de manier waarop jij erop ingaat. Denk jij “Jeetje, kan het nu nooit eens gaan zoals ik wil?” of denk je “Zucht, adem in, adem uit. Morgen is het vast beter!”?

Met dat laatste maak je het voor jezelf luchtiger, voelt jouw dag minder verpest en laat je de omstandigheden je humeur minder beïnvloeden. Plus je wordt er een leuker persoon van voor anderen.

Hoe ga je met die irritaties om?

Vaak moet je heel lang wachten totdat de wereld zó veranderd is dat jouw irritaties als sneeuw voor de zon verdwijnen. Beter is het om te kijken of je er anders mee kunt omgaan. Natuurlijk zijn rotdagen oké en horen de onredelijke reacties (bijvoorbeeld bij de zoveelste telefoonverkoper met een zogenaamd geweldige energieaanbieding) er soms bij. Maar merk je dat je veel last hebt van buitensporige irritaties, dan zijn dit een paar tips die ik zelf toepas (en waar jij misschien ook iets aan hebt).

1. Sta stil bij de irritatie en laat het van je af glijden

Op het moment zelf ben je je misschien niet bewust van de irritatie. Het voelt gewoon heel oneerlijk dat dit jou overkomt. Het kan dan helpen om ten eerste op te merken dat je geïrriteerd bent en jezelf daarbij een paar vragen te stellen:

• Wat irriteert mij nu?
• Wat voel ik daarbij?
• Waarom irriteert dit mij?
• Gaat het echt om dit ene voorval of speelt er meer?
• Wat doet het met me als ik hier zo geïrriteerd over ben?
• Zou het me helpen om hier anders naar te kijken?

Als je antwoord op die laatste vraag aan het einde van het rijtje ‘Ja’ is, is het vaak al makkelijker om te denken “Oké, genoeg gezeurd. En nu door!”.

2. Bedenk “Wat heb ik nodig?” én geef dat aan

Als je geïrriteerd bent, schuif je de schuld van jouw geïrriteerdheid vaak af op de ander. Je focust vooral op wat anderen anders zouden moeten doen. Het zou fijn zijn als je vriend vaker kookt, als sokken in de wasmand belanden, als je puberzoon zijn bende achter zijn kont opruimt, als de buurman de volumeknop van zijn Hollandse meezingers iets lager zet… Maar niet altijd gaat geïrriteerdheid over het gedrag van de ander. Het triggert ook iets in jou. Jij bent blijkbaar gevoelig voor die prikkel. Waar komt die gevoeligheid vandaan? En vooral: wat heb je nodig om hier minder door geraakt te worden?

En tuurlijk, als de buurman altijd zijn muziek te hard zet, dan is de oplossing gewoon aanbellen en vragen of André Hazes iets minder luid mag zingen. Maar vaak genoeg zit achter irritaties vooral een behoefte van jezelf die niet vervuld wordt:

• Jij bent totaal oververmoeid en raakt daardoor snel geïrriteerd. Behoefte: je wilt meer rust in je leven.
• Je raakt geïrriteerd door collega’s die steeds met spoedverzoekjes komen waar jij geen ‘nee’ op kunt zeggen. Behoefte: je wilt beter worden in ‘nee’ zeggen, zodat anderen jouw agenda niet meer bepalen.
• Door je irritatie roep je boos “Waarom doe jij nu nooit wat?!” tegen je wederhelft in plaats van te vragen of je lieftallige partner je vaker kan helpen. Behoefte: je wilt meer hulp krijgen in het huishouden en wilt dat je partner ook spontaan dingen doet.
• Het frustreert je dat je vriendin maar over zichzelf blijft kletsen, terwijl jij eigenlijk een nare ervaring met haar wilt bespreken. Later klaag je tegen je partner “Jemig, waarom vraagt zij nu nooit naar mij!”. Behoefte: eigenlijk is je behoefte gewoon dat jij je verhaal bij haar kwijt kunt (en dat kan ook door er zelf over te beginnen).

Kijk of je op zo’n moment (of anders een half uur later, als je tot bedaren bent gekomen) kunt zeggen wat je écht nodig hebt. Zonder de diepe zucht, de geïrriteerde toon of de frustratie. Laat weten wat jij werkelijk nodig hebt of wat de ander voor je kan doen. Of geef jezelf wat jij nodig hebt om in die behoefte te voorzien.

Irriterende factoren zijn er altijd. Maar als jij in je behoeften (rust, alleentijd, bijkomen, fijn contact, etc.) bent voorzien, brengen irritatiebronnen je minder snel van je stuk.

3. Vraag je af “Wat schiet ik hiermee op?”

Jaren geleden kon ik me enorm druk maken over slechte rijders in het verkeer en dan vooral over drie categorieën: langzaamrijders, bumperklevers en niet-opletters voor het stoplicht. Sinds een jaar of vijf ben ik van die irritatie afgestapt. Cold turkey eigenlijk, door me simpelweg af te vragen “Wat schiet ik er nu mee op om me hier zo druk over te maken?”. Mensen gaan er niet anders door rijden. Ik ben niet eerder op mijn bestemming als ik er geïrriteerd over raak. Mijn humeur wordt er niet beter op, mijn eigen rijgedrag ook niet. Dus kun je maar beter diep ademhalen en het accepteren.

Dat geldt voor veel meer irritaties. Van sommige dingen kun je iets zeggen of je kunt er iets aan doen. Maar er zijn ook irritatiebronnen die je toch niet kunt oplossen. Langzame verkeergenoten zijn er altijd, borende buurmannen ook. Je kunt het maar beter uitzitten, je er niet te druk over maken en wachten totdat het voorbij is. Dan is het minder heftig dan als je je er mateloos aan ergert.

4. Adem in, adem uit

Dit klinkt meer meditatiegoeroe-achtig dan de bedoeling is. Maar mij helpt het echt. Als ik merk dat mijn irritatieniveau in korte tijd stijgt, hap ik een keer extra naar lucht in plaats van direct in de irritatie mee te gaan. Zeg simpelweg tegen jezelf “Adem in, adem uit” voordat je iets met de irritatie doet. Kijk of je het dan kunt uitzitten. Adem heel diep in naar je buik en met een enorme zucht uit. Herhaal dat zo nodig als de irritatie zo vurig blijft.

Zeker bij kleine dingen, zoals die langzaamrijder, het boorgeluid bij de buren of een blaffende hond, kan dit goed helpen. Focus op je ademhaling in plaats van op het irritante gedrag. Dan verschuif je je aandacht van dat waar je het niet wilt hebben (de irritatiebron) naar iets wat je meer helpt (bewust ademhalen).

Vorig jaar had ik in de winter vitamine D-tekort. Geen ernstige kwaal! Veel Nederlanders hebben het en je kunt er vitamines voor bijslikken. Maar de klachten ervan zijn wel tamelijk serieus. Ik voelde me lusteloos, slap, duizelig en was ook snel geïrriteerd. Dat kwam simpelweg doordat ik weinig energie had. Nadat ik van de huisarts een stootkuur vitamine D had gekregen, voelde ik me binnen een paar weken alweer meer mezelf. Vrolijker en minder geïrriteerd ook.

Als je je überhaupt jezelf niet voelt, kan het goed zijn om bloed te laten prikken. Of om preventief specifieke supplementen bij te slikken. Zo heb je in tijden van stress vaak sneller een magnesium-tekort. Door stress verbruikt je lijf meer magnesium, terwijl je lichaam deze stof niet zelf kan aanmaken. Dan is het soms verstandig om magnesium-supplementen bij te slikken, zodat je niet met een tekort komt te zitten. Je raakt dan namelijk sneller vermoeid en meer prikkelbaar. Magnesium vind je onder andere bij De Gezonde Wereld.

Ook vitamine D en ijzer zijn stoffen waar ik me (zeker als bijna-volledig-veganist) regelmatig op laat prikken. Een tekort kan veel doen met hoe je je voelt, en zeker ook met je prikkelgevoeligheid. Liever slik ik daarom preventief iets bij (met name van vitamine D).

6. Communiceer over wat je dwarszit (en duidelijk ook!)

Ik was heel lang een ster in dingen te indirect communiceren. Dan hoopte ik dat iemand me tussen de regels door wel kon lezen. In werkelijkheid lezen mensen niet zo goed tussen de regels door als je misschien hoopt. En zelfs als mensen dat wel doen, is het alsnog fijner wanneer je zegt wat er is en wat je wilt (in plaats van te hopen dat de ander dat op magische wijze kan ruiken).

Zo leerde ik om in werksituaties beter te zeggen wat ik wil en vind. Niet “Nou, in principe doe ik niet…”, maar wel “Sorry, dit is niet iets wat ik kan oppakken”. En privé vervang ik “Nou, ik ben wel een beetje druk. Maar als het echt niet anders kan…” door “Sorry, die dag lukt mij niet. Kan vrijdag ook?”.

Mensen houden van duidelijkheid. Ik vind het zelf bijvoorbeeld ook fijn als ik zeker weet dat een ander zegt wat diegene bedoelt en ik niet hoef uit te vogelen of er wellicht toch een andere bedoeling achter zit.

Dus zeg gewoon wat je wilt of kunt. Geef aan dat je wilt dat je partner die schoenen voortaan IN de wasmand gooit, dat je die over de schutting gegooide taak nu niet kunt oppakken of dat je vandaag te moe bent om af te spreken. Dan raak jij minder snel geïrriteerd (jouw behoeften worden vaker vervuld) en ben je voor anderen ook een fijner mens.

7. Zoek naar praktische oplossingen

De ene persoon is nu eenmaal sneller overprikkeld dan de ander. Dat is niet goed of fout. Het gaat erom hoe je ermee omgaat en of je bijvoorbeeld kunt leren om je eigen valkuilen te herkennen en voorkomen. Als je van jezelf weet wat overprikkeling bij jou veroorzaakt, kijk dan of je een actieplan kunt maken wanneer je in zo’n situatie belandt. Soms zijn irritaties ook eenvoudig te verhelpen door er vooraf iets op te bedenken.

Ter illustratie: ik weet van mezelf dat ik sneller geïrriteerd ben wanneer ik een knorrende maag heb. De quote “I’m sorry for what I said when I was hungry” staat niet voor niets op ons toilet. Als ergens alleen een karige lunch te vinden is, ben ik extra geïrriteerd. “Waarom is dat nou niet beter geregeld?”, zucht ik dan in gedachten. Omdat ik dat van mezelf weet, probeer ik naar dagjes weg altijd zelf extra eten mee te nemen. Als er dan dingen slecht geregeld zijn, de lunch lang op zich laat wachten of ik opeens honger heb, dan kan ik nog ergens een broodje of een banaan vandaan toveren. Weg irritatie!

8. Voorkom overprikkeling en stress

Het is niet vreemd dat je snel geïrriteerd bent wanneer je volledige batterij leeg is, je prikkelgrens is overschreden of je stressniveau alarmerend hoog is. Ja, dan hakt een irritatie er sneller in. De beste tip tegen snel geïrriteerd zijn, is dan ook voorkomen dat je in zo’n prikkelbare staat komt.

• Merk stress en spanning op in je lichaam en geef jezelf op tijd de rust waar je lichaam om vraagt.
• Ren niet als een kip zonder kop door, maar probeer stil te staan in stressperiodes. Wat heb ik nu eigenlijk nodig? Moet alles wat ik doe wel echt? Kan ik prioriteiten stellen, dingen anders doen of om hulp vragen?
• Voel je niet bezwaard om ‘nee’ te zeggen. Dat is belangrijk om zelf rechtovereind te blijven staan en vaak heeft de ander dan ook meer aan jou.
• Doe een paar keer per dag een incheck bij jezelf. Hoe voel ik me? Is het te veel? Kan ik dingen omgooien? Wat heb ik nu nodig?
• Denk in kansen. Vaak genoeg lijkt het alsof een agenda en takenlijst in steen gebeiteld zijn. Maar nee hoor, er valt meer te verschuiven dan je denkt. Misschien wil je die verjaardag niet afzeggen, maar je kunt wel laten weten dat je maar 1,5 uur komt in plaats van de hele middag.

Lees ook mijn tips om overprikkeling te voorkomen. 

9. Verplaats je in de ander (voor zover dat kan)

Wanneer je geïrriteerd bent, zie je vaak vooral je eigen perspectief. Jij hebt last van je collega die steeds last-minute bij je aanklopt. Jij raakt gefrustreerd als je je voor de zoveelste keer afvraagt of de bestuurder voor je zijn rijbewijs bij een pakje boter cadeau heeft gekregen.

Maar kijk eens of je de situatie door de ogen van de ander kunt bekijken. Soms helpt dat om de irritatie te verminderen. En nee, je kent de exacte situatie van iemand vaak niet. Maar probeer te bedenken dat de ander misschien een reden heeft om zich nu “irritant” te gedragen.

• De roekeloze automobilist komt misschien net uit een ruzie met zijn partner en weet zich geen raad met al zijn emoties.
• De collega die van alles bij jou dropt, zit misschien tot haar nek in het werk. Wellicht heeft ze ook nog een huilbaby thuis en zit ze met een compleet zoekgeraakte werk-privébalans in haar maag.
• Je vriend beseft misschien helemaal niet door dat jij regelmatig degene bent die zijn troep opruimt. Hij ziet de rotzooi niet en heeft er geen last van. Zolang jij niet zegt dat het je stoort, kan hij dat niet ruiken.

Dat alles praat het gedrag niet goed. Het is niet zo dat de roekeloze automobilist niet anders kan dan als een verkeersmaniak tussen de andere auto’s door manoeuvreren. Of dat je maar het werk van je collega moet opknappen omdat zij erdoorheen zit. Je kunt dan alsnog ‘nee’ zeggen. Maar bedenken dat er misschien meer speelt dan je ziet, kan helpen om minder geïrriteerd naar de ander te kijken.

10. Oordeel niet te streng over jezelf

En als laatste: veroordeel je eigen irritatie niet. Je bent maar een mens. Mensen raken soms geïrriteerd en zijn soms onredelijk. Ook bij jou komt het waarschijnlijk ergens vandaan. Je hebt iets meegemaakt, ervaart veel stress, komt al tijden niet aan je slaapbehoefte, hebt last van een crisissituatie in je familie… Het is in elk geval meestal niet gek dat je last hebt van irritaties.

Het is goed om te kijken waar irritaties vandaan komen en wat je ermee kunt. En om in- en uit te ademen en te kijken of je de irritatie kunt temperen. Maar dát je de irritatie voelt, is niet slecht.

En merk je zelf op dat je overdreven reageerde in een situatie en zit dat je dwars? Weet dan dat je altijd ‘sorry’ kunt zeggen.

Wat zijn momenten waarop jij sneller geïrriteerd raakt?