Verantwoordelijkheidsgevoel – veel mensen vinden het een mooie eigenschap. Is het ook grotendeels. Maar ik weet zelf dat het je ook aardig in de weg kan zitten als je er té veel van hebt. Van alle karaktertrekken die ik heb, is dit degene die ik soms heel graag in een vacuüm gezogen pot zou stoppen om ergens ver weg in een container te dumpen. Het is hartstikke lastig en energieslurpend als je je verantwoordelijk voelt voor alles en iedereen. Hoe kom je van een te groot verantwoordelijkheidsgevoel af en houd je meer ruimte over voor wat wél jouw pakkie ‘an is? Kijk of je deze 9 verantwoordelijkheden van je bordje kunt tillen!

Verantwoordelijkheidsgevoel: soms je talent, soms je valkuil

Verantwoordelijkheidsgevoel is op zich geen slechte eigenschap. Als niemand verantwoordelijkheidsgevoel zou hebben, zou het op kantoor een zooitje zijn, zou iedereen afspraken missen en zou je wasmand permanent uitpuilen. Ook coaches hameren er graag op. Je bent zelf verantwoordelijk voor jouw geluk. Alleen jij kunt de knoop doorhakken. Niemand anders kan het doen behalve jij. Zonder enig verantwoordelijkheidsgevoel zou je maar moeten hopen op een redder in nood, die niet altijd zomaar spontaan langskomt. Dus helemaal top dat jij zelf de regie neemt.

Maar als je erin doorschiet en elk mogelijke probleem in jouw rugzak stopt of op je takenlijst zet, dan wordt het een ander verhaal. Dat is de kant die het bij mij in het verleden weleens op is gegaan. En als ik mezelf soms niet streng toespreek, zou ik er nog steeds vaker in meegaan dan me lief is. Gelukkig lukt die strenge zelftoespraak me steeds beter.

Verantwoordelijk zijn vs. je te verantwoordelijk voelen

Goed om te weten: er is een verschil tussen de dingen waar je werkelijk verantwoordelijk voor bent en het schepje dat je daarbovenop doet door je voor meer dan dat verantwoordelijkheidspakket verantwoordelijk te voelen. 

Je bént verantwoordelijk voor de wasmand, de dingen op je takenlijst, de belastingaangifte die op tijd gedaan moet zijn en op tijd je bed uitkomen om je vroege werkafspraak niet te missen. Maar zodra je je verantwoordelijk voelt voor meer dan je echte verantwoordelijkheden, kan het je valkuil worden dat jij alles spontaan op je bordje gooit.

Wat als verantwoordelijkheidsgevoel je valkuil wordt?

Dat je je verantwoordelijkheid neemt voor de wasmand en voor een belangrijke haastklus is helemaal top. Maar wat als jij je altijd verantwoordelijk voelt voor elke werkklus die niemand anders oppakt? Als je het gevoel hebt dat jij voor het geluk van anderen te zorgen hebt? Als je elke keer een sprintje trekt wanneer er iets met een bekende aan de hand is, ook als je de energie voor sprintjes niet meer hebt?

Ik heb daar op meerdere punten in mijn leven last van gehad. En nog steeds, als ik niet oppas. In mijn eerste baan voelde ik me zo verantwoordelijk voor alles wat er speelde (terwijl je als junior communicatiemedewerker niet echt dé baas met het dikke salaris bent die het allemaal maar moet doen). Ik kwam gerust op een vrije dag alsnog naar kantoor, hield mijn mailbox 7 dagen per week non-stop in de gaten en kon de woorden “Nee sorry, dat gaat niet lukken!” onmogelijk over mijn lippen krijgen. Nog steeds vind ik het lastig om mensen teleur te stellen op werkgebied, al doe ik het wel vaker dan toen.

Verder steekt mijn verantwoordelijkheidsgevoel vaak de kop op in groepen. Als HSP’er merk ik het snel als iemand in een groep zich niet op zijn gemak voelt. Ook in dat soort gevallen trek ik al snel de verantwoordelijkheid naar me toe. Al is het maar in gedachten. Heb ik misschien iets gezegd wat diegene raakte? Kan ik iets doen om de sfeer te verbeteren? Zo kan ik met een rotgevoel ergens vandaan komen terwijl dan later blijkt dat diegene gewoon een baaldag had vanwege haar gestolen fiets.

Conclusie: niet alles ligt op jouw bordje

Problemen zullen er altijd zijn. Op het werk, in je familie, bij je vrienden, in relaties, in de maatschappij… Maar niet voor elk spoedklus op het werk, relatieshizzle van vriendinnen of SOS-appje in een groepsapp hoef jij direct op te springen. Niet elk probleem dat speelt is jouw verantwoordelijkheid. En eerlijk, hoe erg iemand er ook doorheen zit, het is ook niet altijd aan jou om met een Kleenex-doos onder je arm binnen tien minuten voor de deur te staan. 

Ik heb zelf gemerkt dat er maar één manier is om dat grote verantwoordelijkheidsgevoel stukje bij beetje te laten afbrokkelen. Dat is jezelf soms een momentje vrij gunnen van de verantwoordelijkheden die je prima van je bordje kunt mikken.

9 dingen waar jij NIET verantwoordelijk voor bent

Welke verantwoordelijkheden kun je van je bordje schuiven? Dit zijn 9 dingen waar ik kritischer naar ben gaan kijken. Stuk voor stuk situaties waarvan ik nu – de ene keer beter dan de andere keer – inzie dat ze niet altijd (vaak niet!) mijn zorg zijn. 

Je bent niet verantwoordelijk voor…

1. …het voorkomen van teleurstelling. Sommige keuzes brengen nu eenmaal teleurstelling met zich mee. Geen baas zal het leuk vinden als jij je biezen pakt. Je partner zal het vervelend vinden als jij een avond doorwerkt terwijl er eigenlijk een Netflix-en-popcorn-avond gepland stond. Maar je kunt niet koste wat kost teleurstelling voorkomen. Als je dat zou doen, zou je tien klonen van jezelf nodig hebben om overal tegelijk te kunnen zijn en alles maar te kunnen. Of je zou heel hard op een burn-out afrennen.
2. …het geluk van ieder ander. Hoe graag je ook iemand anders gelukkig wilt maken, de verantwoordelijkheid voor iemands geluk ligt uiteindelijk bij de persoon zelf. Hoe meer jij in je grote verantwoordelijkheidsgevoel kruipt, hoe meer de ander in een relatie of vriendschap of op het werk zijn eigen verantwoordelijkheidsgevoel durft los te laten. Als een ander zich ellendig voelt, is het natuurlijk prachtig als je kunt helpen. Maar op een gegeven moment is jouw energietank op. Jij hoeft niet de rotzooi van een ander op te ruimen waarvoor diegene zelf met stoffer en blik aan de gang moet. Je kunt laten weten waar de stoffer en blik ligt, diegene aanwijzingen geven over hoe je het gebruikt en er zijn als het moeilijk is. Maar het opvegen van de rommel moet diegene uiteindelijk zelf doen.
3. …de dingen waarvoor niemand anders zich verantwoordelijk voor voelt. Als niemand anders uit je familie iets regelt voor het kerstdiner, betekent het niet dat jij het maar moet doen. Als geen enkele collega zich verantwoordelijk voelt voor een nieuwbericht op de site, houdt dat niet in dat jij er je avond voor moet opofferen. Je kunt ook verantwoordelijkheden aan anderen geven of besluiten dat er dan maar een keer geen nieuwsbericht of geen kerstdiner komt. Nee, dat is niet arrogant. Besef dat jij je té verantwoordelijk voelt en dat je juist voor meer balans zorgt door een deel van jouw verantwoordelijkheden naar iemand te verschuiven.
4. …taken die jij beter kunt dan de ander. Dat jij ergens nu eenmaal goed in bent, betekent niet dat je het ook móet doen. Ik had ooit aan een opdrachtgever aangegeven voor een bepaalde opdracht geen tijd te hebben. Vervolgens had diegene zelf de tekst geschreven, maar die was niet helemaal naar wens. “Kijk nu staat er dit. Jij zou dit honderd keer beter doen! Toe, kun je het niet even oppakken?”. Ik bekeek de tekst en voelde me direct alsnog verantwoordelijk om er de uren in te steken die ik niet had. Dat terwijl ik nu zou denken: “Dan maar niet perfect. Het lukt mij niet, en het is niet aan mij om het probleem op te lossen.” Dat geldt voor meer situaties. Laat los dat het perfect en op jouw manier moet. Ben je niet zo te spreken over het poetswerk van je partner? Ga dan niet alsnog alles zelf doen, maar probeer de ander te leren om het beter te doen (of laat je eigen hoge lat zakken). Geef ook junior-collega’s op het werk een kans. Misschien doen ze het niet op jouw manier. Let it go, let it go en besef dat iedereen het moet leren. 
5. …het humeur van de mensen om je heen. Dat je vriendin er strontchagrijnig bij zit tijdens een verjaardag, betekent niet automatisch dat jij haar maar moet opvrolijken. En als je broer zichtbaar aangedaan is zonder dat je weet waarom, houdt dat ook niet in dat jij iets verkeerds hebt gezegd. Laat los dat het jouw schuld is als iemand uit zijn hum is. Weet jij veel wat er speelt! Misschien heeft diegene er net een korte nacht met huilbaby op zitten of is haar lievelingsvaas van de tafel gevallen. Laat het bij de ander! 
6. …vervelende reacties op jouw keuzes. Het is niet erg als anderen niets begrijpen van jouw beslissing. In een wereld met miljarden mensen is de kans klein dat jouw achterban bij elke keuze cheerleadend achter je staat. Als jij zelf maar 100% van je keuzes overtuigd bent. Dus laat het gaan als je buurvrouw vindt dat je iets echt niet kan maken of als je schoonmoeder het “zelf anders had gedaan”.
7. …*tsjirp tsjirp*-komt-geen-reactie-op-momenten. Ken je dat? Dat niemand in een groepsapp reageert op de vraag wie vriend Piet zonder auto even kan wegbrengen naar het station in Lutjebroek, en dat jij dan denkt “Oké, ik doe het wel wéér!”. Prima om dat een keer te doen, maar voel je niet altijd de verantwoordelijke als het verder akelig stil blijft. Je mag het laten sudderen bij de rest om te zien of anderen zich verantwoordelijk laten voelen. En zelfs als niemand dat doet, hoef jij niet degene te zijn die dan maar toehapt. Als jouw energietank leeg is of als je simpelweg andere plannen hebt (waar een avond Netflixen ook onder valt), is het ook oké om niets te zeggen en niet naar Lutjebroek te sjezen. 
8. …voor het voorkomen van fouten bij anderen. Je kunt mensen om je omgeving niet altijd tegenhouden om verkeerde keuzes te maken. Je kunt tips geven en jouw mening delen. Maar laat de ander ook vrij en laat dingen los. Mensen moeten fouten kunnen maken. Daarvan leer je vaak het meest. Bovendien scheelt dat jou verantwoordelijkheidsgevoel voor iets wat niet jouw taak is. 
9. …perfectie. Soms valt er al een lading verantwoordelijkheid van je bord zodra het niet meer perfect hoeft te zijn. Jij bent niet altijd verantwoordelijk voor een spic en span huis, communicatie waar geen speld tussen te krijgen is of verjaardagscadeaus waar alle monden van openvallen. Laat los dat het perfect moet zijn, en laat los dat jij degene bent die dat moet doen. Probeer je perfectionisme een tandje lager te laten zingen.

Heb jij last van een te groot verantwoordelijkheidsgevoel?